Genuanceerd, een mijlpaal: de reacties op de nieuwe canon van de Nederlandse geschiedenis zijn vooral positief. De canon vat belangrijke historische thema's samen en dient als inspiratie voor het Nederlandse geschiedenisonderwijs. De vorige versie uit 2006 bevatte volgens kritische docenten te veel nationalisme, te veel witte mannen en te veel politieke lading.
Het is goed dat in deze nieuwe versie meer vrouwen staan, vindt directeur Kaouthar Darmoni van Atria, een kennisinstituut voor vrouwengeschiedenis, maar ze mist er nog wel een paar. "Kenau. Zo werd ik zelf ooit genoemd. Toen ik een omschrijving vond, stond er: onvriendelijk, onvrouwelijk, bazig. Maar ze speelde ook een belangrijke rol in de Tachtigjarige Oorlog. Kenau Simonsdochter Hasselaar was een zakenvrouw, een scheepsbouwer, een handelaar. Terwijl wij haar naam als scheldwoord kennen."
In de aangepaste canon moesten tien tijdvakken het veld ruimen voor tien nieuwe. De canon geeft goede handvatten, vindt Darmoni, maar ze zou graag meer vrouwelijke rolmodellen zien. "Vrouwen die anders zijn dan de rest. Etnisch, seksueel. Het is goed dat wij ze meer zien, zodat wij ons kunnen identificeren. Ook leerlingen. De canon is een goed begin."
Goed begin
Voor Linda Nooitmeer, directeur Nationaal Instituut Nederlands Slavernijverleden (Ninsee), is de komst van de Surinaamse verzetsstrijder en anti-kolonialist Anton de Kom in de canon een mijlpaal. "Het is een mooi moment voor Suriname en voor Nederland." Ze is tevreden over de nieuwe canon.
Toch vindt Nooitmeer niet dat deze aangepaste canon nu voldoende aandacht schenkt aan de schaduwkanten van de geschiedenis, terwijl dat vooraf wel de insteek was. "Het glas is halfleeg als het bijvoorbeeld gaat over de economische waarde van slavernij, dat geld is verdiend met slavenhandel. Maar we zijn een goed eind op weg. Het is een goed begin."
"We hebben niet de zonnige zijden en de schaduwkanten met elkaar vergeleken, maar we hebben gekeken naar de diversiteit als geheel", zegt James Kennedy, hoogleraar Moderne Nederlandse Geschiedenis en voorzitter van de commissie die de canon aanpaste. De lijst van vijftig 'vensters' vat belangrijke historische thema's samen en dient als inspiratie voor het geschiedenisonderwijs. "De nieuwe canon is niet beter, maar anders", zegt Kennedy.
Opvallend is de grotere rol voor vrouwen. Zo vervangt Marga Klompé Willem Drees als voorvechter van de Nederlandse verzorgingsstaat. Kennedy vindt Klompé een beter voorbeeld. "Zij heeft een veel grotere rol gespeeld dan tot nu toe is aangenomen."
Begrijpelijk, vindt Willem Kiggen, leraar geschiedenis op het Nuenens College. "Ik denk dat Klompé nu vaker besproken wordt, en dat zij Drees meeneemt in het verhaal. Ik weet niet of dat andersom altijd het geval zou zijn geweest."
Schaduwkanten
Kennedy wilde met zijn team de canon aanpassen zonder inmenging van de politiek. Toen in 2019 de opdracht werd gegeven, wilde de verantwoordelijke minister Van Engelshoven dat er vooral ook aandacht zou worden besteed aan de schaduwkanten van de Nederlandse geschiedenis. Maar na een Kamerdebat hierover behoorde deze kanttekening niet meer tot de formele opdracht.
Kiggen ziet dat collega's vaker de nuance zoeken in het vak. Wat hem betreft is er tijdens de geschiedenislessen ook genoeg aandacht voor de negatieve kant van de gebeurtenissen in de geschiedenis. "De canon gebruikt algemene bewoordingen. Het is aan de docenten om ruimte te pakken om ook het negatieve te belichten."
In zijn lessen benoemt hij nog steeds de Gouden Eeuw, terwijl deze uit de canon is verdwenen, juist om het onderwerp bij zijn leerlingen aan te kaarten. "Ze noemden het goud, maar was dat ook zo? Als je er dieper in duikt, blijkt het absoluut niet het geval."
