Als we verstandig zijn, zullen we nooit meer handen schudden, aldus de Amerikaanse viroloog Anthony Fauci. "We zouden er helemaal mee moeten stoppen. Dat zou de kans op een grote influenza-uitbraak in de toekomst drastisch terugdringen", zei hij in april tegen de Wall Street Journal.
Fauci, die aan het hoofd staat van het Amerikaanse centrum voor infectieziekten, groeide tijdens de coronacrisis uit tot een beroemdheid. Wekenlang stond hij zij-aan-zij met president Donald Trump, die zelf tijdens het begin van de uitbraak nog vrolijk handen bleef schudden, maar inmiddels ook zinspeelt op het einde van de handdruk.
Begroetingsritueel
Waar komt dat handen schudden eigenlijk vandaan? Tot circa 1700 was de handdruk een puur formele betekenis, vertelt Herman Roodenburg, cultuurhistoricus in ruste en hiervoor verbonden aan het Meertens Instituut en de Vrije Universiteit.
Roodenburg geldt als één van 's werelds belangrijkste kenners van het handen schudden. "Na 1700 waren de Quakers in Engeland de eersten die er een begroetingsritueel van maakten. Ze waren egalitair ingesteld en weigerden ook maar hun hoed af te nemen voor welke koning of edelman dan ook."
Toch heb je handdrukken en handdrukken, zegt voormalig NAVO-baas Jaap de Hoop Scheffer, die tijdens zijn loopbaan duizenden handen geschud moet hebben. "Natuurlijk is het vaak niet meer dan een beleefdheid, het moet even gebeuren. Maar neem de handdruk tussen Yitzhak Rabin en Yasser Arafat bij de Oslo-akkoorden voor Israël in 1993: dan is er sprake van geschiedschrijving."
Als diplomatiek instrument doet de handdruk er toe, zegt De Hoop Scheffer, maar als we er om gezondheidsredenen mee moeten stoppen, zal de diplomatie er niet onder lijden. De Hoop Scheffer kiest tegenwoordig voor een beleefd knikje als begroeting ("goedemorgen") en dat bevalt prima.
Roomboter
Infectioloog Luc Gelinck van het Haaglanden MC schudt al een jaar of acht geen handen meer binnen de ziekenhuismuren. Al ver voor corona dus. "Het klinkt misschien raar, maar als je een keer of acht per dag je handen moet wassen met desinfecterende zeep, veranderden je handen in een soort roomboter. Dat is niet prettig. En die zeep is nodig, want de kans op infecties en virussen is simpelweg te groot. We zouden zeker in een ziekenhuis en trouwens ook bij de huisarts nooit meer handen moeten schudden."
En dan? Gelinck legt ter begroeting van zijn patiënten de hand op zijn hart, zegt hij. Een warm, van oorsprong Aziatisch ritueel. Etiquette-expert Reinildis van Ditzhuyzen kiest tegenwoordig voor een knikje. Maar Herman Roodenburg heeft niet echt een nieuw begroetingsgebaar. "Ik loop een beetje achteruit, ik zwaai even kort, veel stelt het niet voor."
Van één soort aanrakerigheid hopen zowel De Hoop Scheffer als Roodenburg dat het als gevolg van de coronacrisis sowieso sneuvelt: de drie zoenen als begroeting. De Hoop Scheffer: "Dat doen alleen Nederlanders, en ik hoop dat we daar nu echt mee stoppen. Bij een buitenlandse gesprekspartner kan het zelfs heel onhandig uitpakken."
