De Zweedse Van Dissel heeft een cultstatus

• Luuk Mulder

De horeca bleef er open en voetbaltrainingen gingen er gewoon door. Ook de meeste scholen sloten in Zweden hun deuren niet. Het land heeft een vrij losse aanpak gekozen bij de bestrijding van het coronavirus. Staatsepidemioloog Anders Tegnell is de architect van deze aanpak en is verworden tot een cultheld wiens hoofd op stickers, t-shirts en zelfs een enkele tatoeage is terug te zien. Zeventig procent van de Zweden steunt hem.

Maar Tegnells autoriteit staat ook ter discussie. Het sterftecijfer onder Zweedse ouderen is hoog en de poging om groepsimmuniteit te bereiken lijkt mislukt.

Vastberaden

"Groepsimmuniteit is nooit het doel geweest", zegt Tegnell in gesprek met Nieuwsuur in Stockholm. Hij neemt het woord niet graag in de mond, maar hij wordt er steeds weer naar gevraagd.

"Het is slechts een middel om de verspreiding van het virus af te remmen", zegt hij nu. Toch presenteerde hij begin deze maand nog een berekening waaruit bleek dat de regio Stockholm misschien al wel half juni groepsimmuniteit zou bereiken, als 40 procent van de Stockholmers antilichamen zou dragen. Maar afgelopen week bleek uit onderzoek dat pas 7,3 procent van de mensen in Stockholm antilichamen in hun bloed had. Een flinke streep door de rekening.

De nieuwste cijfers waren een tegenslag voor Tegnell en zijn team. De steeds groter wordende groep critici van het beleid smeerden hem dat goed in op de Zweedse opiniepagina's en in de talkshows.

Vastberaden

Toch laten Tegnell en zijn team de modellen niet los. "We hebben de cijfers nog eens goed onderzocht en toen zagen we dat ze eigenlijk helemaal niet zoveel van de berekeningen afwijken. De steekproef was niet representatief, en bovendien zijn de gegevens in het onderzoek al meer dan een maand oud. We zullen nieuwe tests uit blijven voeren, op een gegeven moment zullen we het ware cijfer zien."

Zijn vastberadenheid heeft Tegnell veel bewondering van de Zweden opgeleverd. In de T-Shirt Bar in Stockholm zijn de Tegnell-shirts niet aan te slepen. Vooral het model dat op het bekende beeldmerk van de Amerikaanse oud-president Barack Obama is geënt is populair. "Yes we can" is vervangen door "Stay at home".

Verkoper Noah is blij met Tegnell, hij zorgt voor omzet in deze lastige tijden. Maar dat betekent niet dat hij het met hem eens is. "Mij gaat het om het geld. Ik ben blij dat ik nog werk en omzet heb door zijn populariteit. Maar het is echt niet zo dat iedereen achter hem staat."

'Lockdown beschermt ouderen niet'

De grote twijfel over groepsimmuniteit is niet de enige smet op het blazoen van Tegnell. Want juist de groep die Tegnell op zijn eerste persconferentie zei te willen beschermen wordt keihard geraakt. Het sterftecijfer onder Zweedse ouderen is hoog.

Tegnell erkent dit. "We hebben onze ouderen niet kunnen beschermen, op dat gebied hebben we absoluut gefaald." Desondanks had een strengere lockdown, zoals veel van zijn critici voorstaan, de ouderen volgens hem niet kunnen beschermen. "Ouderen hebben veel aandacht en zorg nodig, daarvoor zullen er mensen bij hen naar binnen en naar buiten moeten gaan."

"Een lockdown beschermt ze niet, maar er zijn zeker maatregelen die we eerder hadden kunnen nemen waarmee we onze ouderen beter hadden kunnen beschermen."

Inmiddels zijn er in Zweden ruim 4000 mensen overleden die positief testten op covid-19. Dat is veel meer dan in de Scandinavische broederlanden Denemarken, Noorwegen en Finland, ook gecorrigeerd voor inwoneraantallen.

Maar ook dat feit is voor Tegnell geen reden om zijn koers te wijzigen. "We weten het gewoon niet. Er zijn te veel factoren die dit soort verschillen kunnen beïnvloeden. Elke aanpak heeft zo zijn successen en zijn mislukkingen. We zijn erin geslaagd om het zorgstelsel met vlag en wimpel overeind te houden en de scholen open te houden. Dat heeft allemaal positieve maatschappelijke impact gehad."

"Ja, de ouderen hebben we in de steek gelaten. Maar het sterftecijfer onder die groep daalt inmiddels ook. Dus we blijven hoop houden in onze aanpak."