Christel Voorn & Linda de Groot
Christel Voorn & Linda de Groot
Het kan nog maanden tot jaren duren voordat er een vaccin of geneesmiddel beschikbaar is tegen het coronavirus. Maar dat betekent niet dat we tot die tijd stil moeten zitten. Meer dan 1600 artsen en andere medisch experts roepen Nederlanders op om meer werk te maken van een gezonde leefstijl. Want fit zijn verkleint de kans op ernstige symptomen en vergroot de kans op een spoedig herstel.
De link tussen een ernstig beloop van een coronabesmetting en leefstijlziekten zoals overgewicht, diabetes en hart- en vaatziekten wordt steeds duidelijker. Uit RIVM-cijfers blijkt dat meer dan 70 procent van de patiënten die overleden zijn aan het coronavirus, een of meer onderliggende aandoeningen had. Bijna de helft (43,5 procent) had hart- en vaatziekten en een hoge bloeddruk. Een kwart had diabetes type 2.
Die zogeheten leefstijlziekten worden met name veroorzaakt door ongezonde voeding, te weinig bewegen, te veel stress en onvoldoende slaap. De zorgprofessionals willen dat burgers zelf aan de slag gaan om die punten te verbeteren, maar ook dat staatssecretaris Paul Blokhuis (VWS) er een prioriteit van maakt. Zodat mensen hierbij geholpen kunnen worden.
Immuunsysteem al uitgeput
Waarom juist coronapatiënten met leefstijlziekten zo'n grote kans hebben op een slecht ziekteverloop, wordt op dit moment wereldwijd onderzocht. "We zijn nog in de beginfase, maar we denken dat het immuunsysteem van de zwaarst getroffen coronapatiënten eigenlijk al was uitgeput voor de besmetting", zegt medisch immunoloog Wim Dik van het Rotterdamse Erasmus MC. "We zien dat vooral bij ouderen en mensen met leefstijlziekten."
Vandaag publiceert het Nederlands Innovatiecentrum voor Leefstijlgeneeskunde een notitie met daarin een bundeling van de recente wetenschappelijke inzichten over de relatie tussen corona, leefstijlziekten, weerstand en stofwisseling. Daarin valt te lezen dat bij aandoeningen als obesitas, diabetes type 2 en hart- en vaatziekten de stofwisseling is ontregeld. Als die ontregeling langdurig is, veroorzaakt dat een chronisch ontstekingsproces. En dat veroorzaakt een uitputting van het immuunsysteem.
Zodra je buikvet een paar procent afneemt, heeft dat al een meetbaar gunstig effect op het immuunsysteem.
Liesbeth van Rossum, internist-endocrinoloog aan het Erasmus MC, vertelt dat 70 tot 80 procent van de coronapatiënten die op de IC belanden, overgewicht heeft. "En dat is een belangrijke veroorzaker van veel van die leefstijlziekten. Daarnaast heeft ook de aanwezigheid van het vet zelf een negatief effect op het immuunsysteem."
Het gaat dan vooral om buikvet, legt Van Rossum uit. "Dat produceert actief hormonen en ontstekingsstoffen. Het buikvet zorgt ook voor een chronische belasting van het immuunsysteem waardoor het minder goed op binnendringende virussen en bacteriën reageert."
Ze benadrukt dat de oorzaken van ernstig overgewicht (obesitas) heel complex zijn. Het is ongelofelijk moeilijk om ervan af te komen. Van 'eigen schuld' is dus geen sprake. Maar voor veel mensen met overgewicht is er grote winst te behalen. "Zodra je buikvet een paar procent afneemt, heeft dat al een meetbaar gunstig effect op het immuunsysteem."
Wat kun je zelf doen?
"Pak je leefstijl aan op alle gebieden", zegt Van Rossum. "Eet gezonde voeding, beweeg meer, rook niet, matig met alcohol, ontspan en slaap goed. Dat heeft echt effect. En als dat moeilijk lukt, vraag dan hulp of ondersteuning aan je omgeving of je huisarts."
Ze benadrukt dat het wel belangrijk is om het in stappen te doen. "Extreem afvallen of aan 'topsport' gaan doen, dat is een te grote klap voor je lichaam en dan verzwakt je immuunsysteem juist. Doe het dus geleidelijk en bouw het op een haalbare manier in je vaste leefpatroon in."
Bepaalde soorten voeding hebben een ontstekingsremmend of juist ontstekingsbevorderend effect, legt hoogleraar voeding en gezondheid Jaap Seidell (VU Amsterdam) uit. "Je moet wegblijven van bewerkt en gefrituurd voedsel. Eet zo veel mogelijk voedsel dat je nog kunt herkennen."
Groenten, noten, fruit en vette vis zijn volgens hem goede keuzes. "Zo verminder je ontstekingen en verhoog je dus je weerstand." Je moet niet verwachten dat je er met een paar weken gezond eten bent. Het is een investering voor de langere termijn, zegt Seidell. Maar je kunt in deze periode wel degelijk grote stappen zetten.
