Voor Johan Vollenbroek, de man die de procedures tegen de staat begon en daarmee het Project Aanpak Stikstof (PAS) bij de hoogste rechter wist te vernietigen, zijn de kabinetsplannen onacceptabel en "juridisch onhoudbaar". Hij kondigt aan dat zijn organisatie Mobilisation for Environment (MOB) en Vereniging Leefmilieu opnieuw naar de rechter stappen.
Landbouwminister Carola Schouten kondigde vandaag een pakket maatregelen aan die de neerslag van stikstof moet verminderen en de natuur moet herstellen. Het gaat om een bedrag van 5 miljard euro tot 2030. Door het besluit kunnen er weer vergunningen voor onder meer de bouw worden afgegeven, schrijft Schouten in een brief aan de Tweede Kamer.
"Een 50 procent emissiereductie in tien jaar tijd is een noodzakelijke ondergrens", zegt Vollenbroek. "Het kabinet biedt slechts 26 procent die bovendien is gebaseerd op ongeloofwaardige en onverplichte reductiemaatregelen, zoals aanpassingen in het veevoer en aanlengen van mest met water." Vollenbroek wil veel hardere doelen. "Het merendeel van de maatregelen (16 procent) zijn al bestaande maatregelen en betreffen hoofdzakelijk onbewezen milieutechnische maatregelen. Het kabinetsplan is in de kern een kopie van het eerdere PAS."
Ordinaire opkoop
Ook de boeren, verenigd in het Landbouw Collectief, zien in de stikstofplannen van het kabinet hun zorgen alleen maar bevestigd. "De voorgestelde maatregelen zijn ontzettend duur, leiden nauwelijks tot verbetering van de natuur, hebben leegverkoop van het platteland tot gevolg en kunnen dan ook niet rekenen op draagvlak van de sectoren", zegt voorzitter Aalt Dijkhuizen.
Boeren vinden de plannen zeer teleurstellend. "Het stikstofplan van het kabinet, bedoeld als oplossing om stikstofdepositie op natuurgebieden te verlagen, blijkt in de uitwerking niet veel anders dan dat waar de boeren al die tijd al bang voor waren: ordinaire opkoop, krimp van de veestapel, een rem op doorontwikkeling van bedrijven, leegloop van platteland en een aantasting van een voor onze economie en werkgelegenheid essentiële en vitale sector."
Boeren versus milieugroepen: weer staan ze tegenover elkaar. Wat is volgens hun het grootste probleem?
Jan Willem Erisman, hoogleraar Integrale Stikstofstudies en directeur van het Louis Bolk Instituut voor duurzame landbouw, vindt het een "weliswaar heel breed pakket". En al stelt het kabinet een norm van emissiereductie tot 26 procent in 2030, waaraan alle sectoren moeten bijdragen, vraagt hij zich af of de maatregelen wel zullen werken. "Het is bijna helemaal op basis van vrijwilligheid. Er is erg ingezet op autonoom beleid. Er zit geen enkele verplichting op die maatregelen."
Erisman vindt dat te optimistisch. "Boeren zullen niet iets doen waartoe ze niet verplicht worden. Als ik boer ben en ik voldoe aan de wettelijke eisen, ga ik niets extra's doen."
Intenties
In de plannen van minister Schouten mist Erisman een krachtige aanpak. "Belangrijk is de vermindering van de veeteelt. De overheid kan bedrijven niet verkleinen, we kunnen wel bedrijven opkopen en daarmee stikstofrechten uit de markt halen. Boeren die grotere stallen bouwen, en daarmee ruimte voor meer vee, dat was een twistpunt bij de PAS-regeling. Ik lees er niets over in deze brief."
Het kabinet trekt zo'n 200 miljoen per jaar uit voor "bronmaatregelen", die bedrijven moeten helpen om de neerslag van stikstof in kwetsbare natuurgebieden te verminderen. Het gaat dan bijvoorbeeld om schonere technologieën, financiële regelingen voor boeren die willen stoppen, maar ook ander veevoer. Erisman: "De minister zet in op eiwitarm voer, maar melkveeboeren gaa dit compenseren door meer kunstmest te gebruiken bij het kweken van gras. Dan ga je er netto op achteruit. De intenties zijn goed maar het gaat niet werken."
Heldere doelen
Ook de aangekondigde herstelmaatregelen en uitbreiding van natuur vindt hij te mager. "Het gaat dan om afplaggen, bekalken en extra bemaaien van natuurgebieden, om de stikstof uit de natuur te halen. De opgave wordt neergelegd bij provincies of regio's. Allemaal goed en aardig, maar als je de oorzaak van de stikstof niet reduceert, blijf je de overschrijding houden."
Er zijn volgens Erisman extra maatregelen nodig. "Natuurorganisaties kunnen hier niet tevreden mee zijn." Wat hij helemaal mist is wat hij "natuur-inclusieve landbouw" noemt. "Daar zou je grote winst kunnen halen. Landbouw die rekening houdt met vegetatie en waterkwaliteit. Maar boeren moeten daar ook zin in hebben. Maak heldere doelen wat je in 2030 en 2050 wilt bereiken. Als je echt resultaat wilt, moet je krachtvoer én kunstmest verminderen. Met fikse doelstellingen, bijvoorbeeld 50 procent reductie in 2030. En zorg dat elke boer daaraan moet voldoen."
