Wereldwijd wordt hard gewerkt aan een vaccin tegen het coronavirus, maar ook de zoektocht naar hét medicijn om coronapatiënten te genezen, is in volle gang. Op dit moment lopen of starten er studies op 160 locaties. Toch zal het nog wel even duren voordat een middel gevonden wordt dat zowel het virus als de ontstekingen afremt.
De hoop is nu dan ook vooral gevestigd op bepaalde bestaande medicijnen die eigenlijk voor andere aandoeningen bestemd zijn. Ernstig zieke coronapatiënten zouden er baat bij kunnen hebben, maar de werking wordt nog intensief onderzocht. Tot nu toe is nog geen enkel medicijn heel effectief gebleken, ook al claimen dagelijks verschillende partijen successen.
'We brengen niemand in gevaar'
Nederlandse ziekenhuizen hebben uiteenlopende opvattingen over de inzet van bestaande medicijnen. David Burger, ziekenhuisapotheker en klinisch farmacoloog in het Nijmeegse Radboudumc, vindt de situatie zo ernstig dat een middel ook kan worden ingezet als alleen nog maar vermoed wordt dat het werkt. "Ook al is er heel weinig bewijs, we vinden toch dat we hiermee het beste kunnen doen voor ernstig zieke patiënten. Je wilt niet dat ze zieker worden of overlijden."
Hij vindt dat er voldoende zekerheid is om bepaalde middelen te geven, ondanks de beperkte informatie. "Natuurlijk is er altijd een risico op bijwerkingen. Daar letten we op. En als die optreden dan stoppen we snel. We brengen niemand in gevaar."
Omdat nog zo weinig bekend is over de werking van deze medicijnen bij mensen met corona, blijft het lastig te bepalen waardoor een patiënt opeens achteruitgaat. "Er zijn patiënten verslechterd, maar we weten niet hoe het met ze was gegaan zonder de toediening van het middel chloroquine."
Er mist een controlegroep
Het antimalariamiddel hydrochloroquine is een van de vele middelen waarvan men hoopt dat het werkt. Alleen laten alle onderzoeken tot nu toe iets anders zien. Uit een zeer recente, weliswaar kleine, studie onder Amerikaanse veteranen blijkt het middel in ieder geval geen gunstige werking te hebben. Er deden zich zelfs meer sterfgevallen voor onder patiënten die hydroxychloroquine kregen dan onder patiënten die de gebruikelijke behandeling kregen.
Ook het anti-ebolamiddel remdesivir is een veel genoemd en geprezen middel. Onder anderen president Donald Trump noemt het veelbelovend, al is het middel nog niet officieel toegelaten op de markt. En stevige wetenschappelijke bewijzen voor de werking zijn er nog niet.
Bij het Rotterdamse ErasmusMC gebruiken artsen de nog niet toegelaten middelen niet. Ze vinden het bewijs van alle studies nog onvoldoende en daarmee de risico's te groot. "De studies zijn tot nu toe relatief klein en er is geen controlegroep", zegt Hugo van der Kuy, ziekenhuisapotheker en klinisch farmacoloog. "We hebben eigenlijk grote trials nodig die goed zijn opgezet. Waarbij een deel van de groep het echte medicijn krijgt en een ander deel een placebo. Daar zijn tot nu geen overtuigende uitslagen te zien."
'Corona maakt alles anders'
De vraag is of voor medicijnen die al op de markt zijn, apart toestemming moet worden gevraagd als ze worden ingezet voor coronapatiënten. "Nee, dat hoeft niet", zegt Ton de Boer van het College ter beoordeling van Geneesmiddelen (CBG).
"Een arts kan een geregistreerd middel voorschrijven, ook buiten de indicatie om. Achteraf kan blijken dat dat verkeerd was. Dat er studies zijn waaruit blijkt dat patiënten er alleen maar slechter uit zijn gekomen. Dat weet je niet. Er is een zeker risico."
Maar corona maakt alles anders, zegt De Boer: "We weten allemaal van laboratorium- en dierproeven dat het werkt. Dan kun je de afweging maken. Normaal gesproken zouden we dit niet doen, maar dit is een rug-tegen-de muur situatie."
Ziekte kent twee fases
Is er binnenkort een echt corona-medicijn beschikbaar? Burger is optimistisch en denkt dat er binnen een tot twee jaar medicijnen en een vaccin beschikbaar zijn.
Van der Kuy is pessimistischer. "Het verloop van de ziekte bij patiënten kent twee fasen. In de eerste fase, de eerste zeven dagen, veroorzaakt het virus een probleem en de tweede fase kenmerkt zich door ontstekingen. Het kost veel tijd om voor beide fasen een goed werkend medicijn te vinden." Hij verwacht dat dit drie tot vier jaar gaat duren en denkt dat een goedwerkend vaccin er eerder is.
