Rusland bereidt zich voor op belangrijke wijzigingen in de grondwet. Op 22 april wil president Vladimir Poetin die voorleggen aan de bevolking in een volksraadpleging. Wat er precies gaat veranderen is nog niet duidelijk, maar één ding staat vast: er zal worden gebouwd op vaste, traditionele waarden.
Liefde voor het vaderland en verering van de militairen die 75 jaar geleden Hitler-Duitsland versloegen, horen daar ongetwijfeld bij. De Russische president bracht een paar jaar geleden de golf van patriottisme doelbewust op gang. Uit politieke overwegingen.
Om te zorgen dat ook de komende generatie Russen het politieke patriottisme van Poetin ter harte neemt, richt de beïnvloeding zich ook op kinderen. De patriottische boodschap wordt er al vroeg ingehamerd. Op scholen, maar vooral in jeugdorganisaties.
Veel militair vertoon
Joenarmija is er zo een; een mengeling van de padvinderij en de voormalige communistische Komsomol, overgoten met een saus van militaristisch vertoon. Dat laatste blijkt wel als er in het Museum van de Overwinning in Moskou een paar dozijn jongens en meisjes van tien tot zeventien jaar officieel toetreden tot de rangen van de organisatie.
De kinderen marcheren de grote hal binnen, 'echte' soldaten brengen de Russische vlag en die van Joenarmija binnen onder de klanken van door een militaire kapel geblazen marsen. Bevelen klinken, er wordt onophoudelijk gesalueerd.
Dit zijn de kinderen die het patriottisme met de paplepel ingegoten hebben gekregen en die geacht worden de boodschap van liefde voor het vaderland verder uit te dragen. "We willen een nieuwe generatie die goed van hart is, die de geschiedenis en de tradities van Rusland kent en die klaar staat om een stralende toekomst op te bouwen voor zichzelf en hun land", zegt de commandant in zijn toespraak.
En dan volgt de eed: "Ik zweer dat ik een waardig burger van Rusland en een patriot zal zijn." "Dat zweer ik!", klinkt het uit tientallen kinderkelen.
Die Joemarmija-boodschap gaat erin als zoete koek bij de kersverse leden. "Patriottisme betekent voor mij respect voor je land, het te dienen en op allerlei manieren te verdedigen", zegt Vadim (16). "Het vaderland zit binnenin je." En Milana (17): "Voor mij is patriottisme het beschermen van je naasten, en het vaderland in de eerste plaats. Dat voedt ons, het beschermt ons. Wij moeten het op dezelfde manier behandelen."
Onderwijzer Nikolaj Teloesjkin, die zojuist 21 van zijn leerlingen ingehuldigd heeft zien worden, zegt: "Zonder patriottisme is er geen volk." Hij herhaalt het twee keer.
Ik geloof niet dat het regime in staat is dezelfde eenvormigheid te produceren als in de Sovjettijd.
Volgens critici heeft Poetin van het patriottisme een politiek wapen gemaakt. Socioloog Lev Goedkov wijst op de inzet van de herinnering aan het lijden van de Sovjetbevolking in de 'Grote Patriottische Oorlog' - zoals ze de Tweede Wereldoorlog noemen in Rusland.
"Refereren aan de oorlog is allereerst de belangrijkste bron voor de legitimiteit van het regime," zegt Goedkov. "Alle andere gronden voor nationale trots die in de Sovjet-Unie nog bestonden, zijn verdwenen: de grootse cultuur en literatuur, de prestaties in de ruimtevaart enzovoort."
"Enerzijds bevestigt het de idee van een wijze leider, bijna als onder Stalin," vervolgt hij. "En anderzijds bevestigt het de superioriteit van Rusland over het Westen en bijgevolg het recht om als overwinnaar van het fascisme andere landen de wil op te leggen."
Het hoort in de geschiedenisles
Het is indoctrinatie, volgens de socioloog. En die beïnvloeding richt zich dus ook op de komende generatie. Schooldirecteur Sergej Radjoen, wiens leerlingen zich zojuist bij Joenarmija hebben aangesloten, vindt dat er absoluut geen sprake is van indoctrinatie van kinderen.
"Je kunt het onderwerp van de Grote Patriottische Oorlog helemaal niet buiten beschouwing laten in de geschiedenislessen. En ook niet in andere lessen", zegt Radjoen. "Het thema is verweven met allerlei andere onderwerpen."
Goedkov blijft bij zijn standpunt: "pure indoctrinatie". Maar hij betwijfelt of het uiteindelijk erg effectief zal zijn. Met dank aan het internet beschikken kinderen en jongeren over veel meer informatie en veel meer gezichtspunten dan voorgaande generaties.
"Ik geloof niet dat het regime in staat is dezelfde eenvormigheid te produceren als in de Sovjettijd," zegt hij. "Volgens mij is dat onmogelijk."
