Een auto hobbelt langs en door de gaten in de Kosmonautenstraat in Konstantinovka. De flats zijn vervallen en grauw. Dit is een verwaarloosde hoek van Oekraïne. Volgens de officiële aanklacht woont Leonid Chartsjenko, een van de verdachten in het MH17-proces, in deze straat.
De eerste zitting in het MH17-proces, dat wordt gehouden in de extra beveiligde rechtbank bij Schiphol, begint op 9 maart. Vier verdachten worden vervolgd. Eén van hen is Leonid Chartsjenko. Maar of hij naar Nederland zal komen, is onduidelijk. Niemand weet waar hij verblijft.
Lokale commandant
Een buurman zit op een bankje voor de flat waar de dagvaarding van verdachte Chartsjenko naar toe is gestuurd. Hij kent Chartsjenko al sinds hij er als driejarig jongetje op de speelplaats speelde. Uit officiële documenten blijkt dat Chartsjenko op zijn zestiende is veroordeeld voor verkrachting. Op 21-jarige leeftijd kwam hij weer vrij.
In het voorjaar van 2014 sloot Chartsjenko zich aan bij de pro-Russische rebellen. De buren zijn verbaasd over die stap, want Chartsjenko was niet politiek actief. Hij verkocht vis op de plaatselijke markt.
Als de separatisten het politiebureau en het gemeentehuis innemen, is Chartsjenko een paar weken later de lokale commandant, zegt Alexander Malenchenko. Zijn zoon wordt in het voorjaar van 2014 gegijzeld door de rebellen in Konstantinovka. Als Malenchenko onderhandelt over de vrijlating van zijn zoon, leert hij Chartsjenko kennen.
'Hij had de leiding', zegt Malenchenko. "Ook al stond hij niet in de krant en deed hij geen publieke optredens. Hij was zo'n leider die in de schaduw bleef en die veel invloed had in de stad omdat de Russen achter hem stonden." Een oorlog maakt van onbekende scharrelaars commandanten, denkt hij. Volgens Malenchenko maakte ook Chartsjenko op die manier carrière.
Als de separatisten eind mei door het Oekraïense leger uit Konstantinovka worden verdreven, vlucht Chartsjenko naar Donetsk. Hij en zijn eenheid zijn er onderdeel van een spionage-eenheid in de door de rebellen gecontroleerde stad. Deze eenheid is volgens het Openbaar Ministerie mede verantwoordelijk voor het neerhalen van vlucht MH17.
Het huis in Konstantinovka staat leeg. Toch staat het adres nog steeds op de dagvaarding die het Nederlandse OM aan Leonid Chartsjenko heeft gestuurd. Verslaggever Gert-Jan Dennekamp neemt poolshoogte.
Chartsjenko gebruikt de codenaam 'Krot', de mol. Eerder publiceerde justitie een aantal gesprekken waaruit blijkt dat hij betrokken zou zijn bij het transport van de Buk-raket. En na het neerhalen van vlucht MH17 zou hij geholpen hebben bij het verplaatsen van de Buk.
Justitie neemt aan dat Chartsjenko in Donetsk zit, maar er zijn maar weinig beelden van hem. Het OM gebruikt van hem een afbeelding uit een documentaire uit 2015. Er gaan zelfs geruchten dat Chartsjenko dood zou zijn. Maar eind vorig jaar duikt hij ineens op in een nieuwe documentaire. Daarin ontkent hij dat hij ooit een Buk heeft gezien.
Chartsjenko fungeert als rookgordijn. Achter hem gaan zwaarder oorlogsmisdadigers uit Rusland schuil.
De buurtbewoners in Konstantinovka kunnen zich maar moeilijk voorstellen dat hun voormalige buurman betrokken zou zijn bij de moord op de passagiers en bemanningsleden van vlucht MH17. "Het zou me erg verbazen als de rebellen een wapen als de Buk kunnen bedienen, dat kunnen alleen specialisten die zich daar constant mee bezighouden", zegt Malenchenko. "Chartsjenko fungeert als rookgordijn. Achter hem gaan zwaarder oorlogsmisdadigers uit Rusland schuil."
Medeverantwoordelijk
Over twee weken begint het proces tegen de vier mannen die volgens justitie mede verantwoordelijk zijn voor het neerhalen van vlucht MH17. Uit de officiële tenlastelegging die Nieuwsuur in handen heeft, blijkt dat de verdachten moord en doodslag ten laste wordt gelegd, omdat ze opzettelijk een vliegtuig in gevaar hebben gebracht.
Zij hebben, volgens het OM, de "commandant(en) en de bemanning" van de Buk, voorzien van telefoons en informatie gegeven over de juiste locatie voor het afschieten van de raket. Daarnaast hebben ze het transport begeleid en waren ze betrokken bij het verbergen van de Buk en de bemanning. De verdachten hebben geholpen met de logistiek en zijn daarom medeverantwoordelijk voor de dood van de passagiers, meent justitie.
Degenen die de Buk hebben geleverd en hebben bediend, staan nu niet terecht.
(NB: In een eerdere versie van dit artikel hebben we gemeld dat Chartsjenko is veroordeeld voor moord. Dit moet zijn: verkrachting. Chartsjenko is in 1988 veroordeeld volgens artikel 117 van het wetboek van Strafrecht. Dat was toen verkrachting, tegenwoordig heeft dit artikel een andere betekenis.)
