Hoe gaan docenten geschiedenis om met de Jodenvervolging en de Holocaust in klassen die steeds diverser worden? Want de beleving blijkt anders als je ouders of voorouders niet in Nederland woonden tijdens de Tweede Wereldoorlog. Dat merkt ook geschiedenisleraar Stefan Kras van een islamitisch college in Rotterdam. "Het zijn soms lastige vragen."
We spreken Kras tijdens een bezoek met een klas aan voormalig Kamp Vught, waar bijna 1300 kinderen in de Tweede Wereldoorlog op transport zijn gezet en vergast werden in het vernietigingskamp Sobibor. Zijn klas bestaat voor een groot deel uit leerlingen met een Turkse of Marokkaanse achtergrond.
De gruwelen van de Jodenvervolging maken ook op hen diepe indruk. "Allemaal dood, voor niks, zoveel kinderen", zegt een geëmotioneerd meisje met een hoofddoek uit Kras' klas. "Ik wist wel dat er heel veel mensen waren vermoord, maar niet zulke jonge kinderen."
"Het is iets om van te leren", zegt een andere leerling. "Wat er van discrimineren is gekomen. We moeten leren dat dit niet nog een keer moet gebeuren."
Schuldvraag
Toch is er een verschil met autochtone jongeren die Vught bezoeken. Deze jongeren kennen vanuit hun achtergrond geen persoonlijke verhalen over de Jodenvervolging, legt Kras uit. "Turkije was neutraal tijdens de Tweede Wereldoorlog. Turkse soldaten hebben niet gevochten. Turkse Joden zijn niet naar concentratiekampen gestuurd."
Een ander deel van zijn leerlingen heeft een Marokkaanse achtergrond. "Ook in Marokko zijn geen Joden afgevoerd. Dus die kinderen hebben heel andere historische referenties. Die schuld van Nederlanders zit misschien wel een beetje in onze geschiedenis. 'Wat hebben wij gedaan om het te voorkomen?' Die vraag wordt in Marokko en Turkije niet gesteld, simpelweg omdat die schuldvraag er op die manier niet is."
De docent kent ook voorbeelden van andersoortige reacties als het leed dat de Joden in de oorlog is aangedaan ter sprake komt. "Ik heb ook kinderen gehad die een achtergrond hebben vanuit de Palestijnse gebieden. Die gaan dan op dit onderwerp in terwijl ze op vakantie gaan naar hun familie in de Palestijnse gebieden. En dan krijg je natuurlijk hele ongemakkelijke vragen. 'Ja meneer, waarom hebben we het nu over Joden als slachtoffer, terwijl in mijn ervaring de Joden in mijn familiegeschiedenis een nare rol hebben gespeeld?' Dat zijn moeilijke vragen.
Op achterstand
"Niet alle jongeren met een migrantenachtergrond herkennen zich in de verhalen in de Nederlandse geschiedenisboeken. Ze horen thuis verhalen uit die tijd in een ander perspectief", zegt Vivianne Goedhart. Zij geeft trainingen aan leraren over hoe die kunnen omgaan met gevoelige onderwerpen in diverse klassen.
Goedhart adviseert docenten om vooral de dialoog met hun leerlingen aan te gaan. "Nodig leerlingen uit om deel te nemen aan een gesprek waar ook eigen perspectieven aan bod komen. Bijvoorbeeld: moslims worden ook gediscrimineerd. Wat als het de moslims waren geweest in de Tweede Wereldoorlog?"
Ook leraar Stefan Kras gelooft in die aanpak, net als in het bezoeken van plekken als nationaal monument Kamp Vught. "Je moet leerlingen wel in staat stellen om te zien waarom gedrag goed of fout is. Ze weten donders goed het verschil. Deze omgeving helpt daarbij."
