Al jaren wordt geprobeerd het aantal suïcides in Nederland terug te dringen, maar in de praktijk blijkt dat lastig. Veel mensen die suïcidaal zijn komen nooit met een behandeling in aanraking. En het aantal therapieën dat werkt is bovendien beperkt. Maar een nieuwe, experimentele therapie biedt voorzichtig optimisme voor de toekomst.
Onderzoekers van de Vrije Universiteit in Amsterdam hebben net de eerste proef met de nieuwe behandeling afgerond. Aan de pilotstudie deden zes depressieve, suïcidale patiënten mee. Ze leden allemaal onder indringende, terugkerende suïcidale beelden en gedachten. Zo zagen ze hun eigen begrafenis of zelfdoding voor zich.
De therapie die de patiënten kregen lijkt sterk op EMDR, de oogbewegingstherapie die met succes bij mensen met een trauma wordt toegepast. Door het nare beeld op te roepen en de patiënten tegelijkertijd een heen en weer flitsend lichtje te laten volgen, moest de intensiteit van die kwellende beelden afnemen. Bij vijf van de zes patiënten gebeurde dat ook.
'De beelden doen me weinig meer'
"Een lamp die heen en weer gaat die jou helpt. Dat is vreemd. Dat had ik nooit verwacht, maar mij heeft het dus echt geholpen", vertelt een vrouwelijke patiënt die de zogenoemde EMDT-behandeling onderging. Ze worstelde met gedachten en beelden over zelfdoding, "dan zie ik bijvoorbeeld dat ik naar de keuken loop en een einde aan mijn leven maak", en wilde daar graag vanaf.
Na enkele sessies van de lichtjestherapie merkte de vrouw al effect. "Nu is het zo dat op het moment dat ik die beelden krijg, ik ze kan omzetten naar iets positiefs." De vrouw heeft na de therapie een terugval gehad en hoopt daarom op een vervolgbehandeling. "Het is niet zo dat ik denk dat het mij nooit meer zal gebeuren, maar ik heb nu wel een leidraad."
Een mannelijke patiënt die ook meedeed aan de pilotstudie beaamt dat. "Als ik die beelden nu oproep doen ze mij weinig meer. Tegelijkertijd denk ik dat de zelfmoordgedachten nooit helemaal weg gaan. Maar dit kan wel de zaak verlichten en zorgen dat je niet tot de daad overgaat. Dat is bij mij gebeurd."
Hoogleraar klinische psychologie Marcus Huibers die het onderzoek leidt, noemt de eerste resultaten "hoopvol" en "heel bemoedigend". "Niet alleen nemen de beelden af, maar we zien ook dat de patiënten zich na een paar korte sessies minder slecht voelen. Dat hadden we bij zo'n kleine groep helemaal niet verwacht."
Huibers waarschuwt dat meer onderzoek nodig is om aan te tonen dat de behandeling echt effectief is. De pilotstudie was vooral bedoeld om te kijken of een groter onderzoek veilig kan worden uitgevoerd. Ook is niet duidelijk hoeveel mensen die suïcidaal zijn ook kampen met dergelijke beelden.
In Nieuwsuur uitgebreid aandacht voor de nieuwe therapie:
De onderzoekers vermoeden dat veel meer patiënten last hebben van de nare beelden, maar dat er amper naar gevraagd wordt. Ook denken ze dat er een verband is tussen die beelden en het daadwerkelijk overgaan tot zelfdoding.
"We denken dat suïcide ook te maken heeft met een tunnelvisie", zegt Huibers. "Dat je in een soort koker komt en dat die suïcidale gedachten daar een belangrijk deel van uitmaken. De aanname is dat als je die beelden aanpakt, je het patroon doorbreekt. Dat kan het begin zijn van herstel."
'Mijn patiënt voelde zich bevrijd'
Fleur Kraanen, therapeut bij Altrecht, behandelde de vrouwelijke patiënt die wij spraken na de pilotstudie. Ze is blij dat de therapie lijkt te werken. "Je voelt je als behandelaar vaak vrij machteloos en hiermee had ik echt iets in handen om eigenlijk binnen vrij korte tijd resultaat te boeken. Mijn patiënt voelde zich bevrijd. Dat was erg fijn om te zien."
Pas over twee jaar - als een grotere vervolgstudie is afgerond - denken de onderzoekers meer te weten over de effectiviteit van de behandeling. Maar er overheerst voorzichtig optimisme. Huibers: "Ik was verbaasd en zelfs oprecht ontroerd toen iemand die echt ontzettend last had van die indringende beelden en zei: 'als dit doorgaat wil ik niet meer verder', binnen drie sessies die gedachten niet meer had."
In Nederland maakten volgens het CBS in 2018 1829 mensen een einde aan hun leven, 88 minder dan in 2017. Eerder deze maand bleek dat problemen in de zorg in 2017 relatief vaak een rol speelden bij de zelfdoding van jongeren. NOS op 3 legt het je uit in onderstaande video:
