Nynke de Zoeten en Irene de Kruif
Nynke de Zoeten en Irene de Kruif
De Tweede Kamer maakt zich zorgen over de manier waarop onze topambtenaren benoemd worden. Ze wil een onderzoek naar de dienst van deze ambtenaren, de Algemene Bestuursdienst (ABD). Is dat niet te veel een baantjescarrousel?
De problemen bij de Belastingdienst maken de zorgen actueel: op het ministerie van Financiën wordt niet alleen de politieke, maar ook een groot deel van de ambtelijke top vervangen. De belangrijkste ambtenaar, de secretaris-generaal, heeft een nieuwe baan. En de man die verantwoordelijk is voor de Belastingdienst vertrekt na de toeslagenaffaire. Voor hem komen drie nieuwe directeuren-generaal. En dan vertrekt ook nog de hoogste ambtenaar voor het fiscale beleid.
De kritiek richt zich vooral op de top van de ABD. Zo'n tachtig ambtenaren zitten in een Topmanagementgroep. Zij bekleden de hoogste functies binnen de Rijksoverheid en blijven hooguit zeven jaar op één plek. Daarna krijgen ze een andere functie, ook de mensen die niet goed functioneren. De ambtenaren verdienen ongeveer net zoveel als een minister.
Ongezonde baantjescarrousel
VVD-Kamerlid Helma Lodders is bezorgd dat falende ambtenaren worden 'weggepromoveerd'. "We zien dat het wel eens misgaat. En op het moment dat je grote fouten maakt, dan is het zo dat je via de ABD op een andere functie terecht kan komen. Dat is best gek."
Haar ChristenUnie-collega Eppo Bruins maakt zich zorgen of vakkennis wel genoeg aandacht krijgt door het roulatiesysteem. "Je ziet dat een ambtenaar zonder blikken of blozen een leidinggevende functie krijgt op een ander ministerie, en dan denk ik: heb je wel affiniteit met dat vakgebied, telt dat überhaupt mee als je solliciteert naar een andere plek?"
SP-Kamerlid Renske Leijten spreekt zelfs van een ongezonde baantjescarrousel. "Als je ergens een topfunctie hebt gehad en het gaat niet zo goed, dan staat er toch een gespreid bedje voor een nieuwe functie."
Vierde macht doorbreken
Volgens oud-topambtenaar en emeritus hoogleraar arbeidsverhoudingen Roel Bekker was het idee van de ABD juist dat ambtenaren gingen rouleren. "Ambtenaren zaten soms heel lang op hun functie en werden te machtig. Ze werden ook wel 'de vierde macht' genoemd en dat wilde de politiek doorbreken."
Wel vindt Bekker dat de flexibiliteit groter kan. "Je moet niet de absolute dwang hebben om na zeven jaar iedereen te laten verkassen. En het is ook een fictie dat iedereen op elke functie benoembaar is."
Ook FNV-bestuurder Mieke van Vliet vindt het op zich goed dat er gerouleerd wordt, maar zegt wel dat er beter gekeken moet worden naar de kwaliteit van de personen. "Nu lijkt het soms een automatisme dat iemand benoemd wordt." Toch maant ze de politiek zelf ook om ambtenaren niet op te zadelen met onmogelijke opdrachten. "Topambtenaren worden gedwongen om te voldoen aan weer een nieuwe politieke vraag en dat leidt ook tot ongelukken."
Als je ergens een topfunctie hebt gehad en het gaat niet zo goed, dan staat er toch een gespreid bedje voor een nieuwe functie.
Vandaag wordt bekend dat Rob Kerstens de nieuwe directeur-generaal van de afdeling toeslagen wordt. Een benoeming via de ABD. Kerstens was hiervoor consultant bij de ABD en was directeur-generaal bij Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO).
SP-Kamerlid Leijten maakt zich zorgen over de benoeming van nieuwe topambtenaren bij de Belastingdienst via de ABD. "Je ziet al jaren dat ze daar het lek niet boven krijgen. Met mensen uit deze bestuurderscarrousel. En die krijgen nu opnieuw de opdracht om het op te lossen. Ze zien het als een trucje, terwijl je met hart en ziel en empathie moet luisteren naar een organisatie."
Buitengewoon adviseur
De Belastingdienst zag meerdere directeuren-generaal komen en gaan. In 2008 was er forse kritiek op Jenny Thunissen. Ze vertrok naar het ministerie van Verkeer en Waterstaat, maar moest daar na het Fyra-debacle ook weg. Maar ze bleef bij de ABD, als buitengewoon adviseur.
Haar opvolger Peter Veld vertrekt na zes jaar als directeur-generaal. Hij was verantwoordelijk voor de zwaar bekritiseerde vertrekregeling, maar wordt vervolgens consultant bij de ABD (ABDTOPConsult). De door Veld ingezette reorganisatie mislukt. Zijn opvolger Hans Leijtens legt zijn functie begin 2017 neer en wordt buitengewoon adviseur. Ook de opvolgers daarna, Harry Paul en Jaap Uijlenbroek, blijven niet lang en worden consultant bij de ABD en buitengewoon adviseur.
Een buitengewoon adviseur wordt voor maximaal twee jaar ingezet voor tijdelijke werkzaamheden. De consultants van ABDTOPConsult doen onderzoek naar bijvoorbeeld: de Belastingdienst.
De Tweede Kamer debatteert morgen over de toekomst van de Belastingdienst.
