Eco-angst, ecorexia, klimaatstress en klimaatdepressie. Het zijn woorden die steeds vaker opduiken. En ook al zijn het nog geen wetenschappelijk erkende of onderbouwde labels, het zal niet lang duren tot er wel serieus onderzoek naar wordt gedaan. Dat zegt ten minste Jaap van der Stel, lector psychische gezondheidszorg aan de Hogeschool Leiden en schrijver van het boek Veerkracht bij Klimaatverandering.
Emotionele belasting als gevolg van klimaatverandering klinkt misschien wat vreemd, maar ook Amerikaanse wetenschappers schreven er eerder al over. Uit hun werk blijkt dat directe blootstelling aan natuurrampen stress, depressie en zelfs het post-traumatisch stress syndroom (PTSS) kan veroorzaken. Alleen al berichten in de media over de gevolgen van klimaatverandering kan stress veroorzaken, stellen wetenschappers van de American Psychologists Association.
"Ik moet eerlijk zeggen dat ik zelf ook af en toe somber word als ik al die studies lees", zegt Van der Stel. "Dan zie je de verschillende scenario's. Ik ben 66 en leef maximaal nog een jaar of 35: ik ga nog heel veel dingen meemaken. Ongunstige dingen. Extreem weer, de voedselveiligheid gaat achteruit, de waterveiligheid gaat achteruit."
Machteloosheid
Kari-Anne van der Zon is student milieukunde en maakt zich ernstig zorgen om het klimaat. "Het koraal gaat met twee graden stijging al verdwijnen. Er gaan zoveel mooie dingen verdwijnen. Dan denk ik van; waarom liggen niet alle daken vol met zonnepanelen, zijn er geen betere hogesnelheidslijnen, en nog steeds subsidies op fossiele brandstoffen? Dat is heel frustrerend."
Ook Sandra Kuipers, zelf psychologe, worstelt met de gevolgen van klimaatverandering. Vooral gevoelens van machteloosheid verlammen haar. "Iedere keer als ik iets kocht met plastic stond ik erbij stil. Dan stond ik in de supermarkt en dacht: ik kan niks kopen. Om je heen zie je iedereen dat wel doen, daar word je gewoon een beetje hopeloos van. Het werkt verlammend, een soort vervreemding."
"Je hebt het over vakanties en dan vertellen mensen enthousiast over hun vliegvakantie. En dan wordt er verwacht dat je daar heel leuk op reageert, maar mijn gedachte is dan: mensen beseffen gewoon echt niet dat we dat soort dingen eigenlijk niet meer kunnen doen."
Veerkracht
Toch is lector Van der Stel niet pessimistisch, vooral als er meer samenwerking en onderling begrip komt. "Als mensen die die somberheidsgevoelens hebben of angstig zijn gaan samenwerken en oplossingen gaan vinden, dan kunnen die negatieve gevoelens plaatsmaken voor optimisme en hoop en geloof in de toekomst."
Ondertussen pleit hij ervoor dat medewerkers in de geestelijke gezondheidszorg beter opgeleid worden om in te spelen op de impact van klimaatverandering. "Hoe wij, uitgaande van die opwarming van die aarde, een bijdrage kunnen leveren dat mensen hun veerkracht en vitaliteit kunnen behouden."
Kijk ook de reportage:
