Gemeenten gaan de komende jaren miljarden interen op hun reserves. Dat blijkt uit een onderzoek naar de begrotingen van de 65 grootste gemeenten in ons land, uitgevoerd door accountantskantoor Deloitte in opdracht van Nieuwsuur. In 2019 en 2020 nemen de reserves van deze gemeenten met 2 miljard euro af, zo blijkt uit hun begrotingen.
Het merendeel van de gemeenten moet vanwege de oplopende tekorten stevig bezuinigen. En dat is moeilijk uit te leggen aan de burgers, omdat de economie momenteel prima draait, zegt de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG). De organisatie roept het kabinet op om in te grijpen.
Pijnlijke maatregelen
De gemeenten wijzen naar twee oorzaken voor hun financiële problemen. De kosten voor onder meer de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) en de jeugdzorg stijgen, terwijl het Rijk die kosten maar ten dele vergoedt. Daarnaast wijst de VNG naar het systeem waarmee het Rijk de gemeenten via het Gemeentefonds een jaarlijkse uitkering geeft.
Die wordt volgens de zogeheten 'trap op, trap af-methode' vastgesteld: geeft het Rijk in een jaar minder uit dan begroot, dan krijgen de gemeenten ook minder geld. "Omdat het Rijk minder wegen aanlegt en minder gebouwen bouwt, krijgen de gemeenten veel minder dan gedacht", zegt Maarten Offinga, voorzitter van de commissie financiën van de VNG en wethouder in Sudwestfryslan.
Als je als politiek besluit om zo'n dorpshuis niet door te laten gaan, dan is dat desastreus voor het vertrouwen.
Het gevolg is dat gemeenten "heel pijnlijke maatregelen" moeten treffen, zegt Offinga. "Bijvoorbeeld bibliotheken sluiten, het onderhoud van wegen uitstellen en bezuinigen op de Jeugdzorg en Wmo. En dat terwijl het economisch heel goed gaat in ons land. Bij het kabinet klotst het geld tegen de plinten."
Zo heeft de Friese gemeente Dantumadiel de ruim 1 miljoen euro die is is toegezegd voor de bouw van een dorpshuis in het dorp Veenwouden ineens teruggetrokken. De maquette en bouwtekeningen zijn al gemaakt, er zijn al huizen voor gesloopt, maar er gaat nu een streep door het hele plan. Tot woede van veel inwoners van Veenwouden.
Fractievoorzitter Romke Postma van Gemeentebelangen Dantumadiel snapt de boosheid. "Als je als politiek besluit om zo'n dorpshuis dat al in de steigers staat niet door te laten gaan, dan is dat desastreus voor het vertrouwen in de politiek. Wij moeten financieel wanbeleid vanuit Den Haag maar zien uit te leggen aan onze burgers."
In onderstaande tabel staan de gemeenten die per inwoner het meeste geld verliezen uit hun reserves.
Gemeenten teren in op reserves tussen 2018 en 2020
| In totaal: | Per inwoner: | |
| Tilburg | -198.718.000 | -906 |
| Leiden | -108.599.000 | -866 |
| Assen | -55.654.000 | -813 |
| Amsterdam | -598.000.000 | -687 |
| Den Haag | -351.008.000 | -646 |
| Groningen | -105.682.000 | -454 |
| Utrecht | -160.057.000 | -449 |
In een eerdere versie van deze tabel stonden door een fout onterecht ook de gemeenten Venlo, Leidschendam-Voorburg en Nissewaard. Deze drie gemeenten zien hun reserves juist fors groeien.
Serieuze oplossing nodig
De VNG wil dat het kabinet snel over de brug komt met meer geld voor de gemeenten. Want er zitten volgens Offinga, voorzitter van de commissie financiën, meer gemeentelijke bezuinigingen aan te komen.
"We houden ons hart vast voor de komende jaren. Want door de PFAS- en stikstofproblemen liggen er nu weer hele grote overheidsprojecten stil. Dus dan dreigt opnieuw dat het Rijk minder gaat uitgeven. En dat gaan de gemeenten volgend jaar heel erg merken in de portemonnee. Daar moet echt een serieuze oplossing voor komen."
De 65 gemeenten die Deloitte heeft onderzocht hadden eind 2018 een totale reserve van 19,5 miljard euro. Met de 2 miljard over 2019 en 2020 teren ze 10 procent op hun reserves in. Het beeld bij de 65 gemeenten weerspiegelt volgens Deloitte de situatie bij alle gemeenten in Nederland.
