Een historische veroordeling in het Decembermoordenproces: de Surinaamse president Desi Bouterse kreeg gisteren 20 jaar celstraf opgelegd. Waar de veroordeling van grote betekenis is voor Surinamers die de Decembermoorden in 1982 bewust hebben meegemaakt, zal dat voor jongeren anders zijn.
Zij weten weinig van die tijd, blijkt uit de recente documentaire Je kan toch lezen. Een Nederlandse journalist met Surinaamse wortels vraagt in de film jongeren in haar moederland wat ze weten van de jaren 80 en de Decembermoorden. De meesten moeten haar het antwoord schuldig blijven.
Filmmaker Ananta Khemradj, zelf geboren in 1990, vertelt dat ze voor haar duik in de geschiedenis ook behoorlijk onwetend was. "Ik wilde weten hoe het kon dat ik niet wist wat er zich toen heeft afgespeeld, terwijl het heel veel impact op de Surinaamse samenleving heeft gehad. Misschien wilde ik ook wel weten of ik mezelf dat kwalijk moest nemen."
Suriname heeft een jonge bevolking en verreweg de meeste Surinamers waren nog niet geboren tijdens de Decembermoorden. Toch is de link tussen heden en verleden heel duidelijk aanwezig in het land: president Bouterse (inmiddels twee keer democratisch gekozen) was hoofdverdachte in het proces en is nu, 37 jaar na de moorden, veroordeeld.
"Wij hebben een cultuur dat we niet praten over moeilijke dingen", zegt Khemradj. "Voor veel mensen zijn de Decembermoorden nog een trauma. Mensen hebben nog pijn als ze hieraan terugdenken." Dat geldt ook voor haar eigen moeder. "Zij heeft er nooit over gesproken, maar dat kan ik haar niet kwalijk nemen."
"Mensen praten niet over de Decembermoorden en ik vind dat ze dat doen omdat er nog veel angst is. Dat merk je ook duidelijk in de documentaire", zegt Lilian Goncalves. Zij was getrouwd met advocaat Kenneth Goncalves, een van de vijftien Surinamers die werden gedood in 1982.
Ze vindt het "onthutsend" om te zien dat Surinaamse jongeren zo weinig weten van dat deel van de geschiedenis. Maar aan de andere kant begrijpt ze het ook. "Als je er niet over praat, als je het niet deelt met je kinderen, en ze het bovendien op school ook niet leren. Waar moeten ze hun kennis vandaan halen?"
'Geschiedenis is een gevoelig vak'
In de film vraagt Khemradj aan haar moeder waarom ze zo weinig over het Surinaamse verleden weet. "Ananta, je kan toch lezen", zegt haar moeder daarop. Maar wat er precies gebeurde in december 1982 staat niet in de Surinaamse schoolboeken, ontdekt Khemradj tijdens haar zoektocht.
"In dit boek staat dat de officiële verklaring luidde dat vijftien gevangenen werden neergeschoten bij een vluchtpoging", vertelt Khemradj in haar film. Een Surinaamse docente geeft aan dat geschiedenis een gevoelig vak is. "Voor de veiligheid houdt een leraar zich het liefst bij wat er in de tekst staat."
Een oud-minister van Onderwijs legt in de film uit hoe de uitgave van een nieuw geschiedenisboek werd geblokkeerd. "De reden daarvan was gewoon het feit dat president Bouterse als moordenaar werd uitgemaakt. Dat werd dus niet geaccepteerd."
Khemradj hoopt dat Surinaamse jongeren alsnog zelf in de geschiedenis zullen duiken. "Ik vraag mijn generatie om op zoek te gaan naar hun waarheid, hun Surinaamse verhaal. En ik vraag de generatie die het heeft meegemaakt: praat erover met je kinderen, want anders wordt dit een vergeten geschiedenis. En daar heeft niemand baat bij."
Hoger beroep
Behalve tegen Bouterse, heeft de krijgsraad in Paramaribo gisteren ook uitspraak gedaan tegen de andere zestien nog levende verdachten van de Decembermoorden. Van hen werden er tien vrijgesproken. Drie verdachten werden veroordeeld tot vijftien jaar en de laatste drie tot tien jaar cel.
President Bouterse is nu nog in China voor een staatsbezoek, maar zal morgenochtend terugkeren in Suriname. Er is geen onmiddellijke gevangenneming bevolen, dus hij zal niet worden opgepakt. Bouterses advocaat heeft al gezegd dat hij hoger beroep aantekent tegen de uitspraak.
