De protesten die vorig weekend in Iran uitbraken, zijn hardhandig neergeslagen. Volgens Amnesty International zijn daarbij zeker 115 doden gevallen. Volgens een Iraanse verzetsbeweging gaat het om zelfs meer dan driehonderd doden. De demonstraties begonnen nadat de benzineprijs werd verdriedubbeld. Het bewind komt geld tekort door het wegvallen van inkomsten uit olie-export, vanwege de verscherpte Amerikaanse sancties tegen het land.
Bijna alle prijzen in Iran zijn afgelopen jaar sterk gestegen. Het kost de bevolking steeds meer moeite de touwtjes aan elkaar te knopen.
'Imperialisten manipuleren de prijzen'
Dat geldt bijvoorbeeld voor Ali Reza. Hij verdient maandelijks zo'n 130 euro met het bezorgen van kartonnen dozen aan schoenlappers in het arme Zuid-Teheran. "Ik verdien het minimumloon maar het is bij lange na niet genoeg. Mijn lasten zijn twee tot drie keer zo hoog."
Het karton waarmee hij zijn dozen vouwt is het afgelopen jaar fors duurder geworden. Het wordt geïmporteerd vanuit Oekraïne, Oostenrijk en China maar komt nu via smokkelroutes de grens over. Daarvoor moeten steekpenningen worden betaald aan douaniers. Dat drijft de prijs op, en ook de papiermaffia profiteert daarvan, zegt Ali. Toch wijt hij zijn malaise vooral aan de Amerikaanse president Donald Trump: "De imperialisten manipuleren de prijzen en denken alleen aan zichzelf."
Doordat het karton duurder is geworden moet ook meer worden betaald voor een pak melk. Voor de armsten reden om de melk te laten staan, zeggen twee jongens op straat. Een kruidenier toont wat nog meer duurder is geworden. De yoghurt is verdubbeld in prijs, een blikje Coca Cola nog meer.
Taxi-chauffeurs, die al forst te lijden hebben onder de verhoogde benzineprijzen, maakten zelfs mee dat de prijs van een nieuwe koppeling binnen een week verviervoudigde. "De sancties zetten iedereen onder druk", zegt iemand op straat. "Mensen verliezen hun koopkracht."
Een medewerker van een kebab-zaak zegt: "Mijn baas zei gisteravond dat we in het rood staan. We proberen nu de verliezen te minimaliseren."
Geen verband door sancties
Voor de vijfjarige Fatemeh zijn de gevolgen van de sancties nog directer. Ze lijdt aan de huidziekte EB, ook wel 'vlinderziekte' genoemd. Doordat haar huidlagen loszitten ontstaan bij lichte wrijving of stoten al snel blaren en wonden. Ze toont ons een recente wond aan haar knie die ontstond na een val van een drempeltje in huis. De littekens leiden weer tot vergroeiingen aan handen en voeten.
- Nieuwsuur
Fatemeh - Nieuwsuur
Fatemeh en moeder Saeedeh
Fatemeh is aangewezen op speciaal verband uit Zweden dat niet aan haar wonden kleeft. Maar het Zweedse bedrijf exporteert sinds de sancties niet meer naar Iran, ook al zijn medicijnen eigenlijk van de strafmaatregel uitgezonderd. Haar moeder Saeedeh heeft dit jaar maar twee pakjes verband van een hulporganisatie ontvangen. Die wil ze gebruiken voor absolute noodgevallen. Voor de gebruikelijke blaren gebruikt ze verband van mindere kwaliteit, maar ook dat is schaars.
Het verband moet na een bad worden vernieuwd dus baadt Fatemeh niet meer dagelijks, zegt haar moeder. "Deze kinderen lijden enorm. Ze moeten lang in bad blijven zodat het verband van de wonden af kan weken zonder de wonden erger te maken."
Ze houdt haar dochter nog meer binnen dan gebruikelijk om zo min mogelijk risico te lopen op nieuwe wonden.
Volgens een Iraanse hulporganisatie al vijftien patiëntjes overleden, onder andere door infecties. "Zonder de verbanden zie ik mijn kindje langzaam doodgaan", zegt Saeedeh.
Rijk met de juiste contacten
Ondertussen groeit ook de kloof tussen arm en rijk in Iran razendsnel. Met de juiste contacten kan goed geld worden verdiend. Amir Reza heeft een handelsonderneming in medische hulpmiddelen, horloges en gadgets voor in huis die hij importeert vanuit China. Hij heeft een mooi huis met zwembad en rijdt een dikke Mercedes. Maar zijn handel is wel ingewikkelder geworden door de sancties. "Sommige Chinese bedrijven willen geen zaken meer met Iran doen dus moet ik andere vinden, en ook die moeten hun leveringen maskeren."
Hij is schimmig over de verboden bancaire betalingen. "We moeten de facturen voldoen vanuit andere landen dan Iran. Dat is gebaseerd op het vertrouwen van onze tussenpersonen daar, dus we kunnen ons geld makkelijk kwijtraken."
Terwijl er veel armoede is en volgens Amir nauwelijks een middenklasse, worden er voor de rijken wel enorme winkelcentra uit de grond gestampt. Hij neemt ons mee naar de opening van de gloednieuwe Iran Mall in het welvarende noorden van Teheran. Het luxe winkelcentrum telt zo'n 1,6 miljoen vierkante meter en 20.000 parkeerplaatsen.
Gevangen gezet om kritiek
Ook econoom Saeed Laylaz ziet een steeds grotere kloof tussen arm en rijk. Hij wijt de economische malaise van het arme deel van de bevolking maar deels aan de Amerikaanse sancties. "Eerlijk gezegd geloof ik dat de regering verantwoordelijk is voor de geldontwaarding. Het grootste probleem in dit land is economisch wanbeleid."
Laylaz steunde in 2009 een oppositiekandidaat en werd daarna vier jaar gevangen gezet vanwege zijn kritiek op het bewind.
In het armere Zuid-Teheran duwt Ali Reza ondertussen zijn handkar vol kartonnen dozen door krappe straatjes. "Hoeveel ik ook werk, ik kan niet rondkomen".
Kijk hieronder het eerste deel van het drieluik 'Iran onder druk'. De interviews zijn afgenomen vlak voor de onlusten in het land.
