Een diplomatiek circus deze week in New York, waar de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties plaatsvindt. Met in een van de hoofdrollen de Franse president Emmanuel Macron, tenminste dat hoopt hij. Macron wil een ontmoeting organiseren tussen de Amerikaanse en Iraanse president.
De verhoudingen tussen de VS en Iran zijn al langere tijd uiterst gespannen. Frankrijk, zo zei Macron vandaag, werkt aan een voorstel dat escalatie moet voorkomen. Later vanavond ontmoet hij president Hassan Rohani van Iran en morgen spreekt hij met de Amerikaanse president Donald Trump.
Waarom is Macron plotseling zo actief op het diplomatieke toneel? "Hij wil, met name wegens binnenlandse politieke problemen, diplomatieke successen behalen. Hij voelt goed aan dat diplomatiek succes nationaal succes betekent", zegt de Franse hoogleraar internationale betrekkingen Bertrand Badie.
Hij gaf ooit les aan Macron, en bestempelt het optreden van zijn oud-leerling als "schokdiplomatie". "Door middel van iets wat opvalt, iets wat verbazing wekt. Wat de aandacht van de publieke opinie trekt. Hij wil zich graag de internationale materie eigen maken en zich opwerpen als een soort permanente bemiddelaar."
Slimme strateeg
Daniela Schwarzer, directeur van de Duitse denktank voor internationale politiek, noemt Macron een slimme strateeg. "Hij weet zich gesteund door het politieke gewicht van zijn land. Dat verleent hem zelfvertrouwen." Schwarzer werkte lange tijd in Parijs en herkent de Franse diplomatie.
"Op dit moment spelen er veiligheids- en defensiekwesties. Frankrijk nam daarin van oudsher de leiding. Duitsland volgt doorgaans het standpunt van Frankrijk en de VS. Op sommige vlakken kan Duitsland de voortrekker zijn. Maar de binnenlandse politiek en het feit dat onze bondskanselier niet herkiesbaar is, leiden tot politieke aarzeling in Berlijn."
Volgens Badie is dit voor Macron het moment om naar voren te stappen. "Hij heeft namelijk niet echt rivalen. Zo heeft Merkel te maken met een binnenlandse politieke crisis. En Engeland vertrekt uit de EU en wordt in beslag genomen door de brexit. Dat vacuüm geeft hem een voorsprong, maar het is ook een nadeel. Want hij staat alleen."
Wie denkt er nu nog, nog geen maand later, aan de G7 in Biarritz?
Frankrijk was ooit grootmacht in de wereld, maar is bang de oude statuur kwijt te raken. Daarom moet de Franse diplomatie weer de leiding nemen. Badie: "Wat de Franse buitenlandse politiek betreft is Macron meer nationaal dan Europees gericht: Vanwege zijn obsessieve neiging om te laten zien dat Frankrijk nog meetelt."
Met een slimme strategie forceerde Macron deze zomer een doorbraak bij de verdeling van belangrijke Europese posten. Volgens Schwarzer had de Franse president een heel duidelijk doel: zorgen dat er geen 'Spitzenkandidaat' voorzitter van de Europese Commissie zou worden.
"Hij moet erover hebben nagedacht hoe hij een bijna onbetwistbare kandidaat naar voren kon schuiven. Het was heel slim om Ursula von der Leyen op die positie te krijgen. Daarmee kon hij meteen een sterke Franse Eurocommissaris voordragen en ook een Franse president van de ECB."
De Trump-fluisteraar
Toen Macron vorige maand tijdens de G7 in Biarritz de wereldleiders verraste door de Iraanse minister van Buitenlandse Zaken uit te nodigen, werd er gesproken over een diplomatieke masterclass. De president hoopte op een toenadering tussen Iran en de VS. Zijn oud-docent denkt dat het weinig heeft opgeleverd.
"De Iraanse minister van Buitenlandse Zaken, Javad Zarif, kwam ook. Maar denk je nou echt dat dat een oplossing naderbij brengt? Met spektakel houd je de aandacht wel 24 uur vast. Maar wat gebeurt er daarna? Wie denkt er nu nog, nog geen maand later, aan de G7 in Biarritz?", zegt Badie.
Het idee dat het mogelijk is om Trump van mening te doen veranderen, is een misvatting.
Macron wordt weleens de Trump-fluisteraar genoemd. Geen Europees leider heeft zo goed nagedacht over de psychologie van de Amerikaanse president. En er is contact tussen de twee. Maar volgens Schwarzer wil dat niet zeggen dat Macron ook invloed op Trump kan uitoefenen.
"Macron is iemand die door Trump serieus genomen wordt. En dat geeft hem meer toegang tot de Amerikaanse president. Maar ik denk niet dat Macron een matigende invloed zal hebben bij een internationale crisis of dat hij hem van mening kan doen veranderen over onderwerpen die cruciaal zijn voor Europa."
Badie benadrukt dat Macron zich moet realiseren dat Trump niet aan diplomatie doet. "Diplomatie heeft tot doel de ander nader te komen. Maar 'de ander' interesseert Trump niet. Hij denkt alleen aan z'n electoraat. Het idee dat het mogelijk is om hem van mening te doen veranderen, is een misvatting."
Dialoog met Rusland
Macron heeft ook de banden met Vladimir Poetin aangehaald: hij ontving de Russische president vorige maand in zijn buitenverblijf in het zuiden van Frankrijk. De ontmoeting was enkele dagen voor de start van de G7-top. De toenadering tot Rusland zou in het belang zijn van de Europese Unie.
Badie vindt het een goed idee om de dialoog met Rusland te heropenen, maar plaatst daarbij wel een kanttekening. "We moeten dan wel goed oppassen dat we duidelijk maken dat we de dialoog met Rusland heropenen maar de annexatie van de Krim niet accepteren. Dat wordt lastig."
Volgens Schwarzer heeft Europa het gevoel bij Macron aan de zijlijn te staan. "Maar dat komt omdat Europa, of Europese landen, niet meebewegen. Als iemand dan het initiatief neemt dan kun je je daar bijvoorbeeld op instellen of op basis van je eigen agenda met die persoon gaan praten, vanuit een actievere, meer ondernemende insteek."
