De jeugdcriminaliteit daalt al jaren, maar tegelijkertijd gaan jongeren die wél vastzitten na hun vrijlating steeds vaker de fout in. Een nieuwe aanpak moet dat veranderen. Er komen kleinschalige locaties voor jongeren die een korte straf uitzitten en meer specialistische hulp voor de zware gevallen. Daarbij staat niet alleen het kind, maar de hele familie centraal.
"Als een jongere een misdrijf begaat, dan is dat niet zomaar ineens gekomen", zegt Kees Mos, klinisch psycholoog in de zwaarbewaakte jeugdgevangenis Teylingereind. "Thuis spelen vaak emoties als verwijt, beschuldiging en frustratie. Daarin is men steeds verder uit elkaar gegroeid. In de familietherapie kijken we naar wat daaronder ligt. Vaak verdriet en pijn."
Ook Sharon ging in therapie met haar negentienjarige zoon, die een celstraf uitzit voor roofovervallen met geweld. De gesprekken waren volgens haar best lastig. "Hij moet ineens heel eerlijk zijn tegen mij. En ik moet ineens naar hem luisteren, wat ik eigenlijk nooit deed. Het is bitterzoet, op een gegeven moment dacht ik: Waarom was dit niet eerder?"
Denkt Sharon dat haar zoon na zijn straf nog een keer in de fout gaat? Bekijk haar verhaal in de video hieronder.
Familietherapie, ook wel systeemtherapie genoemd, moet een belangrijke rol gaan spelen in het tegengaan van recidive. Maar er gaat nog veel meer veranderen in de jeugdgevangenissen Er komt meer maatwerk, vertelt Angelique Koevoets, de directeur justitiële jeugdinrichtingen.
"Nu is er maar één soort gevangenis waar alle jongeren die veroordeeld zijn door de rechter terechtkomen. De one-size-fits-all-gevangenis zeggen we weleens. Met een hoog, beveiligd hek en een zware zorgintensiteit. Maar in de toekomst komen er verschillen in zorg- en beveiligingsniveau."
Jongeren die een zwaar delict hebben gepleegd komen in een landelijke specialistische voorziening, met hoge hekken, zware beveiliging en veel behandelperspectieven, zegt Koevoets. Terwijl jongeren die een laag risico vormen, met minder zware problematiek, juist naar een kleinschalige opvang gaan.
Meer vrijheid
De jongeren die in zo'n kleinschalige opvang verblijven, kunnen gewoon naar school of naar hun werk blijven gaan. Koevoets: "Als de dingen die wel goed gaan in je leven gewoon kunnen doorgaan, dan is dat bewezen effectief. Dan krijg je minder recidive."
Zo zit Bennie, die in voorarrest zit, alleen 's nachts opgesloten. Hij doet dit jaar eindexamen havo en gaat overdag naar school. Maar dat betekent volgens hem niet dat hij kan doen en laten wat hij wil. "Drugs en alcohol worden bijvoorbeeld niet getolereerd en daarop worden we ook streng gecontroleerd."
In de gesloten jeugdgevangenissen zitten straks alleen nog de ernstige gevallen en jongeren met jeugd-tbs. Maar ook daar komen verschillende niveaus van vrijheid om de recidive naar beneden te krijgen.
