Het AZ-stadion stortte een maand geleden in, er was dertien jaar niet naar omgekeken. Toch werd voor de controle op de constructie altijd voor akkoord getekend. Een reconstructie.
Inspecteur
Het openbare leven in Alkmaar staat zaterdag 10 augustus geheel in het teken van wielrennen. Het Europees kampioenschap wordt in de stad gehouden. Het waait hard: zuidwesten windkracht 7, met pieken van 8. De wegwedstrijd voor de vrouwen is die middag daardoor een gevecht met de elementen.
Rond half vijf wint Amy Pieters de sprint van een kleine kopgroep en wordt Europees kampioen. Maar nog geen uur later wordt het nieuws van haar overwinning weggedrukt door een ander opmerkelijk nieuwsfeit: door de storm is een deel van het dak van het AZ-stadion ingestort. Er zijn geen slachtoffers, want het stadion was leeg, maar dat had heel anders kunnen zijn.
Terug naar zaterdagavond 7 april 2018: AZ speelt thuis tegen PSV in een uitverkocht stadion met 17.002 toeschouwers. Onder de aanwezigen is een inspecteur van de gemeente Alkmaar. Normaal gesproken wordt hij niet naar een vol stadion gestuurd voor controles, maar dit keer wel. Volgens de gemeente is hier juist voor gekozen "om de werkelijke situatie (volledige bezetting van het stadion) te zien in het kader van brandveiligheid".
Brandweerachtergrond
Terwijl over en weer doelpunten vallen en de emoties door het stadion gieren (AZ verspeelt een 2-0 voorsprong en verliest met 2-3) let de ambtenaar-met-brandweerachtergrond vooral op de mogelijke vluchtroutes voor de mensenmassa bij een brand. De inspecteur is nooit gevraagd om een specifieke constructieve controle van dak, muren of metalen verbindingen te doen.
Daar heeft hij ook geen verstand van. Wel weet hij dat hij het moet melden als hem 'visueel' iets opvalt. Maar daarvan is geen sprake, hij kijkt alleen naar de brandveiligheid.
Bijna een jaar later, op 25 maart 2019, herleeft deze brandveiligheidsinspectie op papier. Zoals elk jaar moeten AZ en de gemeente Alkmaar ruim voor de start van het nieuwe voetbalseizoen een zogeheten veiligheidsverklaring invullen voor de KNVB. In dat document zit een checklist, met onder meer de vraag of de constructieve veiligheid van het stadion is gecontroleerd.
Volgens burgemeester Piet Bruinooge en AZ-directeur Robert Eenhoorn, die hun krabbel zetten onder het document, is dat het geval. Bewijs hoeft men hiervoor niet aan te dragen. Bruinooge en Eenhoorn ondertekenen de verklaring, zoals ze dat al jaren doen.
Veiligheidsverklaring?
In de weken na het instorten van het dak op 10 augustus stellen Nieuwsuur en de NOS veel vragen aan de gemeente Alkmaar, AZ, en de KNVB. We spreken ook met de betrokken inspecteur. Medewerking aan een interview mag hij van de gemeente niet geven.
Wel blijkt uit het gesprek dat hij pas ná het instorten van het dak hoorde van het bestaan van de veiligheidsverklaring van de KNVB. Volgens de gemeente is dit omdat zijn inspectie "heeft plaats gevonden in het kader van de gebruiksmelding".
Alkmaar bevestigt desgevraagd dat er in de dertien jaar dat het stadion inmiddels bestaat nooit is gecontroleerd of de constructie nog veilig is. De gemeente staat op het standpunt dat de veiligheid van de constructie voldoende getoetst is bij het verlenen van de bouwvergunning en na voltooiing van de bouw van het stadion. Daarna is er geen reden meer geweest om ernaar te kijken.
Volgens de gemeente zou dat alleen gebeuren als daar aanleiding voor was, bijvoorbeeld bij een grote verbouwing of als de brandweer bij zijn inspectie iets zou opvallen met betrekking tot de constructie. Op de vraag hoe vaak er aanleiding is geweest om de stadionconstructie te controleren, antwoordt de gemeente: "Deze aanleiding om te controleren op constructieve veiligheid is er sinds de bouw niet geweest."
Toch hebben de burgemeester van Alkmaar en de directeur van AZ jaar in, jaar uit hun handtekening gezet onder de veiligheidsverklaring van de KNVB waarmee ten onrechte werd bevestigd dat de constructie van het stadion was gecontroleerd.
Niet omgekeken
In alle veiligheidsverklaringen voor de voetbalseizoenen sinds 2007, staat dat Bouw- en Woningtoezicht de constructieve controle uitvoert in het stadion. In de documenten worden concrete data én (weliswaar weggelakte) namen genoemd van ambtenaren die de inspecties zouden hebben verricht.
In de begeleidende tekst staat bovendien: "Naast de controle op de brandveiligheidsaspecten worden er periodieke controles gehouden door de Dienst Bouw- en Woningtoezicht/afdeling handhaving gemeente. Hierbij wordt gelet op de constructieve veiligheid in betreffende panden. Dit geldt zowel voor de tijdelijke als voor de permanente constructies."
Weliswaar loopt om de paar jaar (meest recent 2011, 2015 en 2018) een gemeenteambtenaar door het stadion, maar die let alleen op de brandveiligheid: zijn er blusmiddelen, hoe zit het met de ontruimingsplannen en de vluchtroutes, zijn de nooduitgangen niet geblokkeerd?
En inderdaad zijn er af en toe verschillende tekortkomingen geconstateerd: brandwerende deuren werden met een keg opengehouden, er was geen blustoestel of branddeken bij locaties met een friteuse en op de derde verdieping hing het bordje voor de vluchtroute niet goed. Maar naar de constructie wordt niet omgekeken.
'Geen wettelijk kader'
Alkmaar spreekt tegen dat de controle niet goed is uitgevoerd. "Immers, er is geen wettelijk, dan wel voorgeschreven kader hoe getoetst moet worden".
Dat klopt, zegt minister Kajsa Ollongren van Binnenlandse Zaken in antwoord op Kamervragen. "De gemeente is het bevoegd gezag als het gaat om toezicht op bestaande bouwwerken. De wijze waarop een gemeente dit invult, kan zij zelf beleidsmatig invullen. Burgemeester en wethouders leggen hierover verantwoording af aan de gemeenteraad."
AZ, eigenaar van het stadion en daarmee primair verantwoordelijk voor de veiligheid van de bezoekers, verschuilt zich achter de gemeente. "Wij hebben van de gemeente Alkmaar een veiligheidsverklaring gekregen waarin ook melding wordt gemaakt van de constructieve veiligheid. Wat er inhoudelijk tijdens een dergelijke inspectie gebeurt, is aan de inspecterende instantie. Wij varen op de verklaring die we hebben gekregen."
Toekomst
Voetbalbond KNVB acht zich evenmin verantwoordelijk voor de fysieke veiligheid van een stadion "Club en gemeente garanderen in de veiligheidsverklaring dat de fysieke staat van het stadion veilig is. Zij worden geacht verantwoordelijk en deskundig te zijn om deze beoordeling te maken. Wij vertrouwen hierop."
Of de handelwijze van de gemeente Alkmaar gevolgen heeft voor het licentiesysteem is aan de onafhankelijke licentiecommissie, aldus de KNVB.
Op de vraag aan de gemeente Alkmaar of het niet beter is om het constructieve toezicht in de toekomst niet meer door de gemeente te laten verrichten, antwoordt de stad: "Daar hebben we nog geen mening over. Het lijkt ons raadzaam om hier in groter verband over na te denken."
