De inwoners van de Oost-Duitse deelstaten Saksen en Brandenburg mogen vandaag naar de stembus. De populistische Alternative für Deutschland (AfD) wordt er mogelijk de grootste partij, tot ergernis van veel West-Duitsers. Oud-president Joachim Gauck pleit in Nieuwsuur juist voor meer tolerantie ten aanzien van rechts-nationalisme.
"Sommige mensen in de AfD zijn een probleem en Duitsland heeft ook een echt probleem met rechts-extremisme, maar de Duitse democratie is sterk genoeg om zo'n partij te overleven", zegt Gauck. "En als we doen alsof alle vormen van conservatisme een gevaar zijn voor de democratie, dan is dat heel gevaarlijk. De verschillende kampen graven zich in en bestrijden elkaar in plaats van met elkaar in gesprek te gaan."
Te ver doorgeschoten
Gauck, die tot twee jaar geleden president van Duitsland was, schreef kortgeleden een boek: Toleranz, einfach schwer, oftewel Tolerantie, gewoon moeilijk. Hij vond een pleidooi voor meer tolerantie hard nodig, omdat in heel Europa de kloof tussen links en rechts groot geworden is. En omdat vooral West-Duitsland het nog steeds een heel groot probleem vindt om rechts-nationalisme normaal te vinden.
"Nogmaals, ik beaam dat Duitsland een probleem heeft met rechts-extremisten die vijandig zijn tegenover de democratie. Maar daarnaast is de West-Duitse elite door de traumatische nazigeschiedenis totaal allergisch voor alles wat rechts van het midden is", zegt Gauck. "Dat is ook te begrijpen, maar ze zijn in dat schuldbewustzijn te ver doorgeschoten. De fout van de linkse elite is dat begrippen als vaderland in diskrediet zijn geraakt. En dat is belachelijk."
De oud-president illustreert zijn pleidooi met een voorbeeld: het bezoek van een Duitse minister van Defensie aan een universiteit in Berlijn. "Linkse studenten saboteerden zijn optreden, de leiding van de universiteit lukte het niet de situatie onder controle te krijgen en de democratisch gekozen minister moest na twee uur onverrichterzake weer vertrekken."
Hij vond de berichtgeving van de Duitse media over het incident opvallend. "Die schreven daar in hooguit twee regels iets negatiefs over. Terwijl als het van extreem-rechtse kant was gekomen, dan hadden de media over de hele wereld geschreven dat het fascisme weer in Duitsland is aangekomen. Ik kan die milde houding ten aanzien van extreem-links niet accepteren."
Met de Oost-Duitsers gaat het volgens Gauck dertig jaar na de val van de Muur veel beter dan weleens wordt gesuggereerd. "Het grootste deel van de bevolking is volkomen geïntegreerd en heeft zich razendsnel aangepast aan de nieuwe situatie. Dat zie ik ze in het Rijnland nog niet zo gauw doen."
Maar hij ziet ook veel frustratie. "Stelt u zich voor: we dachten dat we de winnaars waren van de geschiedenis. Wij hadden een communistisch regime op de knieën gekregen. En dan ben je ineens in de opbouw van het nieuwe land weer een beginneling. Dat heeft mensen gekwetst."
Over de verkiezingsuitslag van vandaag in Saksen en Brandenburg, waar door gevestigde partijen met angst en beven de overwinning van de AfD wordt afgewacht, is hij helemaal niet pessimistisch. Wel heeft hij zorgen over de manier waarop al de Oost-Duitse AfD-stemmers worden weggezet: als halve nazi's.
"Als je ziet dat een auteur als ik met liberale ideeën al in het rechterkamp wordt geduwd, alsof ik de AfD sympathiek zou vinden. Ik vind ze afschuwelijk, maar we kunnen niet alles wat we niet leuk vinden ook buitensluiten en meteen extremistisch noemen. Mensen hebben nou eenmaal een neiging tot conservatisme en nationalisme. Dat is volkomen normaal."
