Het leidde bij de aankondiging 1,5 jaar geleden tot onrust, verontwaardiging maar ook nieuwsgierigheid: een tentoonstelling over het design van het Derde Rijk. Het moet laten zien hoe vormgeving een bijdrage heeft geleverd aan de verspreiding en de ontwikkeling van de nazi-ideologie.
"Het is een heel ander soort tentoonstelling dan we ooit gemaakt hebben", zegt Timo de Rijk, directeur van het Design Museum Den Bosch. "Iedereen kent de beelden, iedereen weet wie Hitler is. Het ultieme kwaad. Als je daarvoor muren vrij maakt in je museum, dan moet dat heel precies gebeuren."
De voorbereiding van de tentoonstelling heeft ruim een jaar geduurd. De Rijk reisde samen met zijn rechterhand Almar Seinen af naar Duitsland om te speuren in musea en archieven naar geschikt materiaal. Dat varieert van films en wegwijzers tot tijdschriften en huisstijlboeken.
Te gevoelig
In München, door Hitler ook wel de Hauptstadt der Bewegung genoemd, daalden de twee Nederlanders af in depots waar zelden iemand komt. De stukken die daar liggen opgeslagen krijgt het publiek nooit te zien, omdat het in Duitsland te gevoelig ligt. Zo'n tentoonstelling zouden de Duitsers dus zelf ook niet snel maken.
"Het is ingewikkeld voor ze", zegt Seinen, "Voor Duitsland is het beter dat een ander land het doet." Klaus Lankheit, de beheerder van het nazi-archief, beaamt dat. "Ik geloof dat wij in Duitsland nog moeite hebben om het in context te plaatsen, omdat wij het nog steeds niet los kunnen zien van de miljoenen slachtoffers."
Onderstaande video biedt alvast een exclusief kijkje in de depots met nazidesign.
Museumdirecteur De Rijk wil met de tentoonstelling overzicht bieden. "Daar zit de grote winst. Dat we geen losse stukken zien over beeldende kunst of architectuur, maar dat het echt bij elkaar te zien is waardoor het ook de verbanden toont. We willen het niet alleen laten zien, maar ook uitleggen."
Het toeval wil dat het Design Museum grenst aan de achterzijde van de synagoge van Den Bosch. Aan hun muur hangen drie marmeren platen met daarop de namen van de 293 Joodse inwoners van Den Bosch die vermoord werden.
"Het is een wrang feit dat juist de synagoge hier staat", zegt De Rijk. "Tegelijkertijd is het ook bijna een geschenk voor ons, om uit te leggen wat de relatie is met het onderwerp van het nazisme wat we tonen. Het is alsof de geschiedenis je hier een klap in je gezicht geeft. Zo zie ik het."
De officiële opening van de tentoonstelling is aanstaande zaterdag, vanaf zondag kan het publiek er terecht. De tentoonstelling is te zien tot 19 januari 2020.
