Toen directeur Ivo Würzner van steenfabriek Rodruza in het Gelderse Rossum hoorde van het Holocaust Namenmonument bood hij gratis zijn diensten aan. Würzner was onder de indruk van het ontwerp met daarin 102.000 stenen verwerkt: één steen voor elke Jood, Roma en Sinti die tijdens de Tweede Wereldoorlog om het leven kwam en geen eigen graf heeft.
Bij Rodruza werkten ze vervolgens maanden aan de juiste steensoort voor het monument. Na indringend overleg met architect Daniel Libeskind en het architectenbureau dat het Namenmonument moet verwezenlijken, werd die gevonden: een retro keramische gevelsteen.
Rechter beslist
Würzner: "Wat ons bijzonder aansprak is dat hiervoor is gekozen vanwege de traditie. De kleur is afgestemd op de traditionele gebouwen die je ziet in de Joodse wijk waar het monument moet komen."
De 102.000 stenen zijn inmiddels klaar voor vervoer naar Amsterdam. Maar het is nog de vraag of het Namenmonument er daadwerkelijk komt. Dinsdag beslist de rechter of met de bouw mag worden begonnen. De beoogde locatie, het Weesperplantsoen, roept weerstand op van een zeer Amsterdamse coalitie van buurtbewoners, kunstenaars en intellectuelen.
Initiatief kwam van één man
Terug naar het begin. Het initiatief tot de oprichting van het Holocaust Namenmonument komt op naam van Jacques Grishaver van het Auschwitz Comité. Hij is er sinds 2006 dag en nacht mee bezig.
De stad Amsterdam en ministerieel Den Haag schoven op een later tijdstip aan. Na overleg tussen Grishaver en toenmalig burgemeester Eberhard van der Laan, werd in 2014 ook een locatie gevonden: het Wertheimpark in Amsterdam. Daarmee begon het gedonder.
Omwonenden van het Wertheimpark waren zacht gezegd niet gelukkig met de keuze voor hun park, en ronduit ongelukkig dat zij hierin niet waren gekend. De weduwe van kunstenaar Jan Wolkers deed ook een duit in het zakje.
Het Wertheimpark had al een gedenkmonument voor de Tweede Wereldoorlog: het Auschwitzmonument van haar overleden man ('Nooit meer Auschwitz'). Het beoogde Holocaust Namenmonument van Libeskind zou dit monument volgens haar in de schaduw stellen. Haar man zou woedend zijn geweest, aldus de weduwe.
Het onderwerp is zo precair. Laten we nu stoppen om strijd te voeren en accepteren dat de zaak gelopen is zoals hij gelopen is.
Geen lekker begin. Het Wertheimpark werd afgeblazen. Daarvoor in de plaats kwam het Weesperplantsoen. Aan de ene kant een logische keuze: niet ver van het zogeheten Joods Cultureel Kwartier (met onder meer het Joods Historsich Museum), het moderne hart van Joods Amsterdam. En bovendien ook de plaats waarvandaan in de Tweede Wereldoorlog veel Joden naar een concentratiekamp werden vervoerd.
Maar óók een verrassende keuze: het plantsoen is veel kleiner dan het Wertheimpark, is gelegen langs een drukke verkeersader en straalt weinig stedelijke grandeur uit. Maar toch: het was en het bleef het Weesperplein. Onlangs sprak burgemeester Femke Halsema zich in een interview met NRC Handelsblad uit voor het monument op deze locatie.
De reactie was wellicht voorspelbaar al voordat Halsema zich erover uitsprak. Opnieuw was er verzet tegen het Namenmonument zelf en de locatie. Enkele bewoners waren zo kwaad, dat ze naar de rechter stapten. Die doet dinsdag uitspraak over het afgeven van een bouwvergunning.
Strijdbijl
Hoe nu verder? Algemeen directeur Emile Schrijver van het Joods Historisch Museum en het Joods Cultureel Kwartier in Amsterdam spreekt tegen Nieuwsuur voor het eerst over de kwestie. Zwijgen was volgens hem niet langer een optie. Hij roept op tot het begraven van de strijdbijl.
"Volgens mij hebben we zo langzamerhand een punt bereikt waarop het er gewoon maar moet komen. Het onderwerp is zo precair. Laten we nu stoppen om strijd te voeren en accepteren dat de zaak gelopen is zoals hij gelopen is."
De buurtbewoners, kunstenaars en intellectuelen zijn het daar niet mee eens. Een van hen, socioloog Abram de Swaan, zegt dat wat hem betreft de discussie over Monument en locatie 'net is begonnen'.
