Waar Nederland met het vorige week gepresenteerde klimaatakkoord kolencentrales gaat sluiten om het milieu te sparen, zetten ze 650 kilometer verderop in Polen juist vol in op kolen als energiebron.
Polen weigerde Europese klimaatafspraken voor 2050 te ondertekenen. Want door het sluiten kolencentrales en mijnen zou de Poolse economie instorten, zo redeneert de conservatieve regering. Het land telt ruim veertig bruin- en steenkoolcentrales. En de Poolse regering gaat er nog meer bijbouwen.
Voor de grootste centrale van Polen, Belchatow, wordt zelfs een nieuwe bruinkoolgroeve aangelegd. De centrale stoot nu al 38 miljard kilo CO2 uit per jaar. Ter vergelijking: de totale uitstoot van alle Nederlandse energiebedrijven bij elkaar bedraagt 48 miljard kilo CO2 per jaar.
In dorpen in de buurt van de centrale brengen de kolen geld en werk. Bewoners vinden dat de Europese Unie zich niet met hun kolencentrales moet bemoeien. "Die Duitsers hebben heel veel bruinkoolmijnen en daar doet de Europese Unie niet moeilijk over. Maar over Polen maken ze wel een problemen."
Gezondheidsproblemen
Maar het zijn niet alleen de Europeanen die er problemen mee hebben. Tomasz Stolarczyk is al twintig jaar burgemeester van Rzasnia, een plaatsje direct naast Belchatow. Hij zag z'n dorpsbewoners rijker, maar ook zieker worden. "Ze hebben problemen met hun keel, bloedsomloop, hun hart. Veel mensen krijgen kanker. Enerzijds zijn we ons bewust dat we niet alleen onszelf, maar ook de Europese Unie vergiftigen. Maar in het dagelijks leven zitten we met een begroting waarmee we het moeten rooien voor onze burgers."
De autoriteiten, bedrijven en overheden willen niet reageren. Het onderwerp ligt gevoelig: er zijn dit najaar verkiezingen in Polen. "Ik vrees dat er een band is tussen de conservatieve partijen en de steun voor de kolen", zegt energie-expert Justyna Piszczatowska. "De druk op de politici om ermee door te gaan is immens."
Dat blijkt ook bij de megacentrale van Belchatow. Er zijn plannen voor een nieuwe open bruinkoolmijn. Daarvoor moeten in een gebied van zestig vierkante kilometer 33 gehuchten met de grond gelijk worden gemaakt.
Alles wordt verwoest, hier blijft niks over als die mijn komt.
Volgens boeren uit de omgeving zou de Europese Unie kritischer mogen kijken naar de plannen van Polen. "Tegen de Europese Unie zeggen ze het een, maar ze doen iets anders", zegt boer Stanislaw Skibinski. "Bijvoorbeeld die bruinkoolmijn hier. In de plannen die ze naar Brussel sturen is geen sprake van nieuwe bruinkoolmijnen, ze hebben het alleen over bestaande centrales. Maar hier zijn ze al bezig met een nieuw project."
Als het aan de regering ligt komt hier een immens gat voor de bruinkoolwinning: huizen, scholen, kerken; alle grond wordt onteigend. "Alles, die huizen, alles wat je hier om je heen ziet moet worden verwoest", zegt Zbigniew Zasina, een andere boer uit de omgeving van Belchatow. "Alles wordt volgestort en verderop ook. Alles wordt verwoest, hier blijft niks over als die mijn komt."
Collega Skibinski sluit zich daarbij aan. "Open mijnbouw is kanker voor de Poolse aarde, die alles op z'n weg kapot maakt."
