Achttien landen en acht grote techbedrijven maakten woensdag op een top in Parijs nieuwe afspraken over het weren van extremistische berichten op platforms als Facebook en Youtube. Overheden beloofden onder meer extra te investeren in mediawijsheid en ze spraken over het beter toepassen van wetten tegen ongewenste online content.
Erg concreet werden de afspraken nog niet en bovendien: extremisten vinden genoeg alternatieven voor de bekende grote platforms op alt-tech websites zoals 4chan, 8chan en Gab. Hier gelden weinig regels en gaan extremisten naar believen hun gang.
Christchurch
San Diego ruim twee weken geleden: de 19-jarige antisemiet John Earnest doodt een man in een synagoge en verwondt drie anderen. Zijn wapen hapert waardoor niet meer slachtoffers vallen. Earnest blijkt een copycat van Brenton Tarrant, die een maand eerder 51 slachtoffers maakt in Christchurch, Nieuw-Zeeland.
Net als Tarrant plaatst Earnest een manifest op de de beruchte website 8chan, waarop lof klonk voor de aanslag in Christchurch. Earnest richt zich in zijn manifest tot zijn medegebruikers. Die noemen zichzelf anons, een afgeleide van anoniem.
"Aan de echte anons", schrijft hij. "Je bent het product van /pol/, het product van onvervalste waarheid." /Pol/ is een discussieboard op 8chan, waar de anons zich afzetten tegen normies: conformisten in de buitenwereld.
Wakker
De anons geloven dat alleen zij de zuivere waarheid kunnen zien omdat ze, in tegenstelling tot de normies, red-pilled zijn. De term verwijst naar een scène in de twintig jaar oude film The Matrix, waarin de held kan kiezen uit een blauwe en rode pil om te ontsnappen uit een parallelle werkelijkheid.
"8chan-gebruikers op /pol/ voelen zich wakker terwijl de rest van de wereld slaapt", zegt Marc Tuters, mediawetenschapper aan de Universiteit van Amsterdam.
Op 8chan wordt geageerd tegen politieke correctheid en SJW's (Social Justice Warriors, mensen die sociaal-progressieve inzichten en thema's promoten). De berichten zijn veelal uiterst rechts getint. Slechts één procent is volgens mediawetenschapper Tuters onder extreem-links te scharen.
Er wordt gediscussieerd over rassenvermenging, de vermeende witte genocide en de The Great Replacement. Dit laatste is een complottheorie waarin de elite de westerse wereld bewust zou willen 'omvolken' door immigranten uit Afrika en het Midden-Oosten binnen te brengen. Dezelfde thema's zijn terug te vinden in de manifesten van Tarrant en Earnest.
Ook vrouwen, LHBT'ers en andere minderheden moeten het ontgelden op 8chan. "Verhalen waarin vrouwen, immigranten, Joden of LHBT'ers worden gedemoniseerd zijn geruststellend voor mensen die zich bedreigd voelen in hun status", zegt James Bridle. Hij is auteur van het boek The New Dark Age, waarin een dystopisch beeld wordt geschetst van de digitale toekomst. "Wij hebben de kanalen geschapen waarmee die boodschap op een simpele manier tot hen komt", aldus Bridle.
Als extreem-rechtse uitingen op 8chan op dezelfde manier behandeld worden als jihadisme wordt de site morgen uit de lucht gehaald.
In de nasleep van Christchurch is er een grote toename van het aantal zoekacties naar onderwerpen als wit nationalisme", zegt Ross Frenett van het Britse Moonshot CVE dat strijdt tegen gewelddadig extremisme online. Hij adviseert overheden over de-radicalisering van gewelddadige extremisten en was gisteren op de top in Parijs. "Als extreem-rechtse uitingen op 8chan op dezelfde manier behandeld worden als jihadisme zou de site morgen uit de lucht worden gehaald."
Het herkennen van gewelddadig extremisme wordt volgens hem bemoeilijkt door het kwistig gebruik van ironie en zogenaamde 'memes' op de boards. Dat is internethumor die vaak alleen door insiders is te herkennen. Een bekend voorbeeld is de onschuldig ogende kikker Pepe, die inmiddels is uitgegroeid tot een symbool van de alt-right beweging.
Ook worden veel codes gebruikt, zoals het gebruik van drie haakjes om 'Joden' aan te duiden, bijvoorbeeld (((them))). Het werpt een barrière op voor normies en versterkt de groepsgeest. "Al is tachtig procent ironisch, het creëren van een ecosysteem waarin moord wordt gesteund en terroristen worden aangemoedigd is onacceptabel", aldus Frennet.
Nog zo'n kanaal is Gab. Het is gebruiksvriendelijker dan 8chan, maar ook hier is moderatie nagenoeg afwezig. Veel gebruikers die van Twitter worden verbannen, zoeken hun heil nu op het sterk gelijkende Gab.
De 46-jarige antisemiet Robert Bower kondigde er in oktober een terroristische daad aan. "Ik ga niet toekijken hoe onze mensen afgeslacht worden", post hij, voordat hij schietend een synagoge in Pittsburgh binnenloopt. "Rot op met jullie optiek: ik ga erop af." Hij bracht elf mensen om het leven.
Als de oprichter van Gab na de aanslag in Pittsburgh wordt gevraagd of hij zijn beleid gaat aanpassen is zijn antwoord duidelijk: "Absoluut niet". De app-winkels van Google en Apple weren Gab inmiddels en ook providers en betaaldiensten trekken hun handen van het platform af.
Wetgeving
"Als platforms weigeren extremistische berichten te verwijderen, moet de wetgever ingrijpen", zegt Frenett. Hij denkt dat Europa daarin een voortrekkersrol kan vervullen, net als bij de nieuwe Europese privacywet AVG. De Amerikaanse wet vrijwaart de oprichters van een website van verantwoordelijkheid voor de inhoud van berichten van gebruikers.
Frenett: "Online zou je terrorisme net zo moeten bestrijden als in het echte leven." Bridle: "Als je een leuk winkeltje in de straat hebt maar tien procent komt eruit met het idee dat het witte ras superieur is, moet je toch echt overwegen de winkel te sluiten."
De EU verplicht alle platforms binnenkort om berichten die aanzetten tot terreur binnen een uur te verwijderen. Bedrijven die hier meerdere keren geen gehoor aan geven, kunnen boetes krijgen tot vier procent van hun omzet. Eurocommissaris van Justitie Vera Jourová wijst erop dat dat de lidstaten van de EU ook zelf vervolging kunnen instellen in geval van racisme, bedreiging of intimidatie.
