E-waste belandt illegaal in derdewereldland: 7 op 10 exporteurs bij controle in de fout

De Inspectie voor Leefomgeving & Transport (ILT) heeft de afgelopen jaren steeds minder controles in Nederlandse havens uitgevoerd op de export van elektronisch afval, ofwel e-waste; afgedankte elektrische apparaten. Dit blijkt uit cijfers die Nieuwsuur heeft opgevraagd bij de toezichthouder.

Bij zeventig procent van de controles die wél plaatsvonden, bleek dat de exporteur zich niet aan de regels hield en e-waste wilde exporteren, meestal naar Afrikaanse landen. Internationale afspraken verbieden de export naar derdewereldlanden omdat gevaarlijke stoffen uit het afval daar vervuiling en gezondheidsproblemen veroorzaken.

"Uit de cijfers blijkt dat als de inspectie controleert, het bingo is", aldus Kees Baldé. Hij is onderzoeker en verbonden aan de denktank United Nations University. Hij doet al jaren internationaal onderzoek naar de stromen van elektronisch afval over de wereld. "Ik maak uit deze cijfers op dat als de inspectie meer zou inspecteren, er ook meer e-waste gevonden wordt."

De meerderheid van het e-waste dat de inspectie aantrof, was bedoeld voor Afrikaanse landen. In totaal werd er de afgelopen zes jaar meer dan twee miljoen kilo e-waste door de inspectie gevonden. Dat zijn honderd volle zeecontainers. "Dat zijn grote hoeveelheden", aldus Baldé.

'Afrika is een stortplaats geworden'

Er wordt dus nog altijd elektronisch afval geëxporteerd naar Afrikaanse landen die geen recycle-infrastructuur hebben. Dit gaat in tegen internationale afspraken waar Nederland ook haar handtekening onder heeft gezet. In deze zogenaamde Basel Conventie staat dat westerse landen geen gevaarlijk afval, zoals e-waste, mogen exporteren naar derdewereldlanden.

Baldé deed eerder al onderzoek naar de export van e-waste vanuit Europa: "Van alle e-waste die op jaarbasis Europa verlaat is een paar procent illegaal. Maar dat zijn nog altijd miljoenen kilo's per jaar."

Een Afrikaanse delegatie van zestien havendirecteuren bezocht dit voorjaar Nederland en maakte toen duidelijk dat de toestroom van e-waste nog steeds een groot probleem is. "Afrika is een stortplaats geworden. Wij hebben simpelweg niet de juiste recycle-faciliteiten voor elektronisch afval", aldus de Ghanese havendirecteur Bright Andy Berko.

"Overal komen de afgedankte producten vandaan", zei Charles Kontelizo, havendirecteur in Kameroen. "Uit Nederland, Frankrijk, België. Uit veel Europese landen."

E-waste mag niet geëxporteerd worden naar derdewereldlanden, maar werkende tweedehands apparaten wel. Volgens Baldé blijkt uit eerdere monitoring dat na transport ongeveer eenderde van de tweedehands spullen het niet (meer) doet.

Dat vertelt ook de Ghanese milieuonderzoeker Atiemo Sampson. Hij is werkzaam bij Ghana Atomic Energy Commission en verdiept zich in de aankomst en verwerking van e-waste in zijn land. Zijn land ontvangt al jaren westerse elektronische apparaten.

"Ghana importeert zo'n 250.000 ton elektronische apparaten, waarvan zeventig procent tweedehands", zegt Sampson. Hiervan is een vijfde deel afval. Dit belandt vervolgens op een van de grootste e-waste stortplaatsen ter wereld: in een buitenwijk van de Ghanese hoofdstad Accra.