Luuk Mulder en Saskia Dekkers
Luuk Mulder en Saskia Dekkers
Letland is een van de snelst krimpende landen van Europa. De voormalige Sovjet-republiek had begin jaren 90 nog 2,6 miljoen inwoners, tegenwoordig zijn daar nog maar 1,9 miljoen van over.
Bijna 15 procent van de Letten woont en werkt tegenwoordig in het buitenland en dat heeft grote gevolgen in een snel vergrijzend land. Scholen worden omgebouwd tot bejaardenhuis. De demografische catastrofe is allang een feit.
Ooit liepen er 150 kinderen rond in de oude school in Matkule, een dorp op het Letse platteland. Er waren sportvelden en gymzalen, er was bedrijvigheid. Nu wonen er veertien bejaarden.
Ainars Oli zag ze komen en gaan, eerst als leraar op de school, nu als directeur van het bejaardenhuis. "De kinderen vertrokken allemaal. Naar de grote stad, maar ook naar het buitenland. Landen als Engeland, Ierland, Duitsland en Spanje. Ze kwamen nooit meer terug."
Vrijheid en crisis
De toetreding tot de EU in 2004 bood de Letten de vrijheid en te gaan werken waar ze wilden. De economische crisis die het Baltische staatje vanaf 2008 hard raakte, gaf ze een reden om te vertrekken.
Het vrij verkeer van personen binnen de EU heeft een grote impact gehad op de ontwikkeling van de Letse bevolking, stelt demograaf Inta Mierina. Als leider van het centrum voor diaspora en migratie aan de universiteit van Riga bestudeerde zij jarenlang de oorzaken van de krimpende bevolking van haar land.
"Europese integratie op zich is een goede zaak", stelt Mierina, "Maar het gevolg van de open grenzen is dat West-Europa ons menselijk kapitaal opslokt. Emigreren is niet voor iedereen weggelegd. De mensen die vertrekken nemen het initiatief in eigen hand en hebben durf, het zijn enthousiaste, actieve mensen die een risico durven nemen. Precies de mensen die je nodig om je land op te bouwen. Nu die vertrekken, ontstaat er een kloof tussen Oost en West."
Bejaardenhuisdirecteur Ainars Olins zag met mede lede ogen aan hoeveel mensen om hem heen vertrokken. "Ik begrijp ze, maar ik ben het er niet mee eens. Letland gaf ze geld, opleiding, alles. Nu betalen ze eigenlijk niets terug. Ze kiezen voor een makkelijk leven. Het kan ze niets schelen hoe het er in het vaderland aan toe gaat."
Ook Miriena zou graag wat meer patriottisme zien bij haar landgenoten. "Ze kunnen veel bijdragen aan hun land. Een deel van de Letse diaspora doet dat ook, maar het overgrote deel is gedesillusioneerd."
Volgens Miriena vindt er een heuse demografische catastrofe plaats. "Als de trend zich doorzet hebben we in 2030 nog maar 1,5 miljoen inwoners over. Er wonen en werken heel veel mensen in het buitenland en de bevolking vergrijst. Als dit zo doorgaat, is er binnen afzienbare tijd niemand meer om ons sociale zekerheidssysteem te betalen. Mensen hebben een goede baan in het buitenland, maar ondertussen sterft het land langzaam uit."
