Vaderliefde is iets wat Mustafa* weinig heeft gekend. Zijn moeder kan de zorg voor hem en zijn broers en zusjes niet aan, een vader is niet in beeld. Als Mustafa 14 jaar oud is, wordt hij bij een alleenstaande pleegvader in een Brabants dorp geplaatst. De man is geen onbekende: eerder logeerde Mustafa al in vakanties en weekends bij hem.
"Mijn moeder heeft heel veel liefde gegeven, maar ik miste in die tijd een vaderfiguur. Ik voelde me eenzaam en niet gehoord", vertelt Mustafa. Maar al snel nadat hij bij de pleegvader gaat wonen, gaat het fout. "In het begin voelde ik me bij hem thuis, want hij gaf me vertrouwen. Maar later hij ging me manipuleren om seksuele handelingen te verrichten."
Opvallend genoeg meldt de pleegvader het misbruik zelf bij een van de drie betrokken zorgorganisaties, zo blijkt uit het dossier. Hij zegt dat Mustafa zelf verzocht om seksueel contact en dat hij daar op in is gegaan. Geen van de organisaties - Jeugdbescherming Gelderland, het Verdihuis uit Oss en de Stichting Voorziening voor Pleegzorg - onderzoekt de zaak nader of doet aangifte van misbruik.
'Niet verantwoordelijk voor de screening'
Het Verdihuis - dat dan al jarenlang meerderjarige jongeren bij de man in huis plaatst - doet er zelfs alles aan om te zorgen dat het deze opvangplek niet kwijtraakt. "Het Verdihuis ziet geen aanleiding om te stoppen met dit gezinshuis", zo schrijft de organisatie in een brief op 16 oktober 2000. "Voor het Verdihuis is hiermee de zaak gesloten. Wel blijft het de taak van het Verdihuis om de gezinsouder zo goed mogelijk te begeleiden zodat hij op een prettige manier verder kan met de opvang in zijn gezinshuis."
Het Verdihuis zegt nu in een reactie dat ze "geen rol en verantwoordelijkheid had" voor plaatsing van minderjarigen. De organisatie is naar eigen zeggen dus ook niet verantwoordelijk geweest voor de screening van deze pleegvader. Hoeveel jongeren boven de 18 jaar bij de man zijn geplaatst en of voor hen wel adequate screening is gedaan, kan het Verdihuis niet zeggen.
De Voorziening voor Pleegzorg, die verantwoordelijk was voor minderjarige pleegkinderen, zegt dat pleegouders destijds wel gescreend werden. Jeugdbescherming Gelderland zegt dat er uit hun informatie blijkt dat naast Mustafa nooit een andere minderjarige jongere geplaatst is bij de pleegvader.
In de gesloten jeugdzorg werd ik als dader in plaats van als slachtoffer benaderd.
Hoofdinspecteur Joke de Vries is geschokt over de zaak. "Dit is het ergste wat je kan overkomen, misbruikt door degene die je vertrouwt." Dat betrokken organisaties de verantwoordelijkheid afschuiven, komt haar bekend voor. "Wij wijzen er juist heel erg op dat organisaties in het belang van het kind hun verantwoordelijkheid moeten nemen. Ook al denk je dat een ander verantwoordelijk is."
Mustafa moet uiteindelijk nog twee maanden bij de pleegvader blijven wonen. Daarna komt hij in de gesloten jeugdzorg terecht. "Ik werd daar als dader in plaats van als slachtoffer benaderd. Ik voelde me al heel erg onveilig door wat er was gebeurd, maar werd vervolgens in een omgeving gezet die nog onveiliger voelde."
Het duurt vervolgens nog acht jaar voordat hij het aandurft om aangifte te doen tegen zijn voormalig pleegvader. Die wordt uiteindelijk in 2011 door het Gerechtshof veroordeeld tot 24 maanden cel. De Hoge Raad bevestigt dit vonnis in 2013. Uit het vonnis blijkt dat het misbruik na de eerste melding nog door is gegaan.
Waakzaam blijven
Voor hoogleraar Jeugdrecht Mariëlle Bruning toont deze zaak aan dat er constant toezicht moet zijn op pleegzorgplaatsingen. "Een eenmalige screening is niet voldoende. Natuurlijk moeten we niet omslaan in de gedachte dat pleeggezinnen gevaarlijk zijn, maar we moeten wel waakzaam blijven."
Ook de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd maakt zich zorgen over de screening van pleegouders. "Dat is een punt waar we binnenkort weer naar willen gaan kijken. Ik vind het heel erg zorgelijk dat het nog steeds niet goed gaat", zegt hoofdinspecteur De Vries.
Schadevergoeding en zwijgcontract
Na de veroordeling in 2013 schrijft Mustafa de betrokken organisaties aan. Hij wil gerechtigheid en uitleg; waarom heeft niemand ingegrepen? Het wordt een jarenlange worsteling om erkenning te krijgen. Uiteindelijk krijgt hij van alle betrokken organisaties excuses. En een schadevergoeding van de Jeugdbescherming Gelderland.
Maar bij die schadevergoeding krijgt Mustafa ook een contract om te ondertekenen. Daarin staat tot zijn verbazing dat hij met niemand mag praten over de zaak, ook niet met de pers. De advocaat van de jeugdbeschermingsorganisatie bevestigt dit meerdere malen telefonisch aan hem. Uiteindelijk meldt Mustafa zich bij de Inspectie. Die oordeelt eind 2018 dat dit zwijgcontract nooit zo opgesteld had mogen worden.
"Het is te gek voor woorden", zegt hoogleraar Bruning. "Deze jongen is zolang in de hoek gezet van 'het ligt aan jou'. Nu heeft hij eindelijk erkenning en ook strafrechtelijke erkenning dat het niet aan hem ligt en dat er gruwelijk seksueel misbruik heeft plaatsgevonden. Dan kan je een slachtoffer niet verbieden om er over te praten."
*Mustafa is een gefingeerde naam, zijn gegevens zijn bekend bij de redactie
