Yfke Nijland en Piet de Blaauw
Yfke Nijland en Piet de Blaauw
"Je kan een landschap maar een keer bederven", zegt Baukje Miedema uit het Friese Mirns in Gaasterland. Ze woont op een zeer stille plek aan de kust van het IJsselmeer, een van de mooiste plekken van Nederland in haar ogen. En uitgerekend daar zijn er plannen om op grote schaal zand te winnen.
Miedema vreest dat door de komst van een zandwinningsfabriek in het IJsselmeer haar uitzicht permanent verandert en dat het constante bromgeluid en lawaai dat door de zandwinning veroorzaakt wordt, heel storend zal zijn. In totaal moet het project 250 hectare groot en zestig meter diep worden.
Meer inwoners en ook natuurbeschermers vinden een zandwinningsfabriek op een kunstmatig eiland, op zo'n vijf kilometer uit de kust van het Friese Gaasterland, een slecht idee. Ze verwachten veel overlast en vinden het kwalijk dat in het beschermde natuurgebied zeker dertig jaar lang zand zal worden gewonnen.
Op en rond het IJsselmeer is sowieso sprake van toenemende bedrijvigheid en industrialisatie. Hoe zich dit verhoudt tot de beschermde status van het natuurgebied is voor Natuurmonumenten een zorg. In dit natuurgebied zou geen zandwinningsfabriek moeten komen, vindt de organisatie.
In het IJsselmeergebied zijn veel vogels, eenden en ook vogels die overwinteren. "Als dat industrie-eiland er komt, komt de kwaliteit van dit gebied onder druk te staan", zegt Arjen Kok van Natuurmonumenten. "Voor vogels is dit gebied een belangrijke broedplaats en dat moeten we bewaren."
In opdracht van het zandwinningsbedrijf is een milieueffectrapportage (MER) gemaakt, dat brengt de effecten van een plan op het milieu in kaart. Kok zegt dat de MER onvolledig is en leemtes bevat. Hij vindt dat er aanvullend onderzoek moet komen, omdat de MER-commissie beperkte bevoegdheden heeft.
'De MER is een wassen neus'
Ook Michiel de Vries, hoogleraar bestuurskunde aan de Radboud Universiteit Nijmegen, heeft de MER bestudeerd. "Het plan heeft grote gevolgen, maar die worden in de MER geminimaliseerd, omdat de milieubelasting voor het gehele IJsselmeer verwaarloosbaar is. Voor de lokale bevolking en voor de natuur is dat wel een groot probleem."
Hij noemt de MER "een wassen neus" en vindt de huidige procedure niet goed werken. "De commissie MER heeft maar beperkte mogelijkheden en kijkt of berekeningen goed zijn gedaan, maar kijkt niet naar de effecten, de interpretatie en de conclusie."
Volgens De Vries staat het zandwinningsproject niet op zichzelf. Op steeds meer plekken in en rond het IJsselmeer rukt de industrie op, ondanks dat het eerder tot natuurgebied is verklaard. "Je ziet de verrommeling van het IJsselmeer. Wat een natuurgebied zou moeten zijn, verwordt tot een industrieterrein."
De onafhankelijke commissie voor de milieueffectrapportage heeft meerdere keren de effectbeschrijving inhoudelijk getoetst over de vraag of de goede conclusies getrokken zijn. De commissie vond dat het rapport in 2016 ook na twee aanvullingen onvoldoende informatie gaf. Het advies was om eerst het milieuonderzoek compleet te maken en te wachten met een besluit over de zandwinning.
Veel gebieden in Nederland zijn al geïndustrialiseerd, laten we deze mooie gebieden koesteren.
Ondanks alle tegenstand zijn de plannen voor de bouw van de zandwinningsfabriek in een vergevorderd stadium. Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat en de provincie Friesland hebben geen bezwaar en vinden dat alle procedures goed zijn doorlopen. Nu is de gemeente De Fryske Marren aan zet. Het bestemmingsplan zal moeten worden aangepast.
Wethouder Frans Veltman heeft er alle vertrouwen in. "Het is een project van nationaal belang. We hebben een enorme bouwopgave in Nederland en daar zijn wij ook onderdeel van. We hebben dat industriezand hard nodig, ook hier natuurlijk. En het proces dat we hebben doorlopen was zorgvuldig, dat heeft de minister ook bevestigd."
Begin volgende maand zullen verschillende partijen vertellen hoe ze aankijken tegen de plannen. Daarna legt het college van De Fryske Marren het bestemmingsplan zandwinning IJsselmeer voor aan de gemeenteraad. Die zal vervolgens beslissen over het lot van de zandwinning.
Baukje Miedema hoopt dat de gemeenteraad besluit dat de zandwinningsfabriek er niet komt. "Heel veel gebieden in Nederland zijn al geïndustrialiseerd. Er zijn nog een paar mooie, stille plekken. Laten we die plekken koesteren en behouden. ook voor mensen die na ons komen."