Sinds de verdwijning van journalist Jamal Khashoggi is er internationaal veel kritiek op Saudi-Arabië. Westerse bedrijven nemen afstand van het land, er wordt voorzichtig gesproken over sancties. Op sociale media noemen activisten en analisten dat hypocriet: Saudi-Arabië zaait al jaren dood en verderf in Jemen en lapt internationale humanitaire regels aan haar laars, en daar is bij lange na niet dezelfde opwinding over.
Saudi-Arabië leidt de coalitie die de Jemenitische regering steunt bij de strijd tegen de Houthi-rebellen. Met bombardementen worden doelen van Houthi's bestookt, maar daarbij vallen ook regelmatig burgerslachtoffers. Volgens de Verenigde Naties zijn er in de afgelopen vier jaar meer dan 1200 kinderen omgekomen door luchtaanvallen.
Je draagt eigenlijk bij aan het versterken van een autoritair regime als je daar wapens aan levert.
De Houthi-rebellen in het noorden van Jemen worden gesteund door Iran. De Saudische coalitie die tegen de rebellen vecht, wordt gesteund door westerse landen als de Verenigde Staten en Groot-Brittannië. Die twee landen leveren, net als Frankrijk, ook wapens aan Saudi-Arabië.
"Dat betekent dat je als westers land de Saudi's middelen levert om aan de macht te blijven en het regime van Jemen in het zadel houdt", zegt de Nederlandse onderzoeker Pieter Wezeman. "Tegelijkertijd geef je ook het signaal af dat je Saudi-Arabië vertrouwt, anders zou je geen wapens leveren."
Trouwe bondgenoot
Wezeman werkt bij het Zweedse onderzoeksinstituut SIPRI en houdt daarvoor de wapenstromen naar het Midden-Oosten in de gaten. Ook kijkt hij naar de rol van het Westen daarbij. Volgens Wezeman is Saudi-Arabië in de afgelopen uitgegroeid tot "de tweede grootste klant voor de wapenindustrie".
"Om haar wapenarsenaal te vergroten heeft Saudi-Arabië zich voornamelijk gewend tot de VS en Europa", zegt Wezeman. Amerika levert voor vele miljarden per jaar aan het land. Donald Trump zette vorig jaar zijn handtekening onder een wapendeal, die tijdens de regeerperiode van Barack Obama werd opgezet.
Naast de VS, Groot-Brittannië en Frankrijk, zijn er nog een aantal kleinere Europese landen die wapens leveren. Maar de bereidheid om dat te doen neemt af. "Sommige Europese landen willen helemaal niet meer aan Saudi-Arabië leveren, andere hebben restricties ingevoerd. Nederland bijvoorbeeld, maar ook Zweden, Noorwegen en Duitsland. Die restricties variëren van een totaal verbod tot een embargo op bepaalde wapenleveranties."
Materiaal uit China en Rusland loopt technisch achter op wapens uit het Westen.
De vraag is of Saudi-Arabië dan niet simpelweg op een andere leverancier overstapt? "Het is waar dat er andere verkopers zijn: China en Rusland. Zij hebben geprobeerd om in aanmerking te komen als wapenleverancier, maar zijn daarin tot nu toe nog niet echt succesvol geweest."
Volgens Wezeman heeft dat zowel politieke als technologische redenen. "Ondanks de discussie over restricties hebben landen als Groot-Brittannië, Frankrijk en de VS zich een betrouwbare partner getoond. Er is dus een band opgebouwd. Bovendien loopt het materiaal uit Rusland en China technisch achter op wapens uit het Westen."
SIPRI maakte eerder dit jaar bekend dat het Midden-Oosten een steeds grotere rol speelt in de mondiale wapenhandel. Saudi-Arabië, maar ook Egypte en de Verenigde Arabische Emiraten zijn grote spelers. "Saudi-Arabië ontwikkelt zich op dit moment tot een belangrijke wapenmacht in de regio", zegt Wezeman.
Dat heeft ook invloed op de verhoudingen tussen Saudi-Arabië en de andere landen. En daarmee kleeft aan het leveren van wapens een extra risico. "Het kan uiteindelijk uitlopen op een wapenwedloop tussen Saudi-Arabië, Iran en andere landen. De vraag is of dat bijdraagt aan stabiliteit in de regio."
