Ties Brock, Lennard Kamps en Joost Schellevis
Ties Brock, Lennard Kamps en Joost Schellevis
Anderhalve week nadat spionage door de Russische inlichtingendienst op Nederlands grondgebied aan het licht is gekomen, ontvangt Nederland de premier van een land dat misschien wel net zo vaak wordt beschuldigd van spionage: China.
Waar de Russische overheidshackers zich vaak bezighouden met het ontfutselen van belastende informatie om die vervolgens vrij te geven, richten de Chinezen zich volgens inlichtingendiensten naast politieke spionage ook op economische spionage. Tot onvrede van Europese bedrijven.
"Steeds meer bedrijven rapporteren digitale diefstal", zegt Luisa Santos van de Europese werkgeverslobby Business Europe. "Onder meer uit China, maar ook uit andere landen. De Europese Unie moet hier iets aan doen."
Chipmachines
Chinese inlichtingendiensten zouden inbreken bij Europese en Amerikaanse bedrijven om documenten te stelen en zo Chinese bedrijven te helpen. Dat gebeurt soms op de ouderwetse manier; deze week nog werd een Chinese spion door België uitgeleverd aan de VS omdat hij op zoek zou zijn geweest naar informatie van onder andere GE Aviation, een maker van vliegtuigmotoren.
De spion was op weg naar een bijeenkomst waar hij geheime informatie zou krijgen, maar werd opgewacht door de autoriteiten. In de Verenigde Staten wacht hem een proces.
We staan vol in de wind en zijn er iedere dag mee bezig
Maar steeds vaker zetten de Chinezen hackers in. Eenheid 61486 van het Chinese volksleger bestaat volgens beveiligingsonderzoekers uit hackers die de afgelopen jaren zochten naar informatie van techbedrijven, maar ook bedrijven die actief zijn in de ruimtevaart of satelliettechnologie.
De Nederlandse chipmachinefabrikant ASML kan daarover meepraten, hoewel het bedrijf daar niet om staat te springen. "We staan vol in de wind en zijn er iedere dag mee bezig, maar we zeggen daar verder niets over", aldus een woordvoerder.
Drie jaar geleden was die wind eerder een orkaan: in acht dagen tijd raasden hackers van eenheid 61486 door het bedrijf. Of er informatie is buitgemaakt waar de Chinezen echt iets aan hebben, is nog altijd niet duidelijk.
De hackers hebben mogelijk informatie gestolen over een nieuwe generatie computerchips, die pas over een paar jaar tot wasdom komt. Nuttige informatie voor Chinese chipfabrikanten, die dan minder afhankelijk van ASML zouden hoeven zijn.
Geen uitzondering
ASML is geen uitzondering. De AIVD beschuldigt China al langer van economische spionage in Nederland: de inlichtingendienst zegt bewijs te hebben dat China hier op zoek was naar 'specifieke informatie' over economische onderwerpen.
China staat op plek één als het gaat om economische spionage
"China staat op plek één als het gaat om economische spionage", zegt onderzoeker Sico van der Meer van Instituut Clingendael. Daarbij zijn de Chinezen specifiek op zoek naar informatie over technologische innovaties. "Ze zuigen innovaties uit andere landen weg."
Bedrijven treden niet graag naar buiten om te vertellen dat ze zijn gehackt, laat staan dat ze vertellen uit welk land de aanvallers komen. Dat is vaak bovendien lastig te ontdekken: het is op internet eenvoudig om dwaalsporen achter te laten en je als iemand anders voor te doen.
Maar Erik de Jong van Fox-IT heeft vaak wel een idee. "We hebben meerdere onderzoeken gedaan waarbij Nederlandse bedrijven het slachtoffer waren en de aanvaller hoogstwaarschijnlijk uit China kwam", aldus De Jong.
Dat is bijvoorbeeld te merken doordat de aanvallen alleen plaatsvinden tijdens werkdagen in Chinese tijdzones. "Dan hebben we te maken met medewerkers 's ochtend naar hun werk komen, om 9 uur beginnen en om 5 uur 's middags weer stoppen", aldus De Jong. Ook taalinstellingen en foutjes zijn een bron van informatie.
Hij denkt dat de Chinese overheid opdracht geeft tot de hacks, of er op zijn minst van weet. "Als de Chinese overheid het niet zou willen, zou dit niet op deze schaal gebeuren", zegt De Jong.
Lastig optreden
Optreden tegen China is echter lastig, zegt Van der Meer. "De daders ontkennen en je gaat ook niet meteen een oorlog met China beginnen omdat ze je bedrijven leegplukken." Dus betreed je het gebied van diplomatieke stappen, waarschuwingen en sancties.
Eerder sloot de Verenigde Staten onder Obama een akkoord met China, met de belofte om onderlinge economische spionage in te dammen. Onder Trump stelt de Amerikaanse regering echter dat de Chinezen zich niet aan het akkoord zouden houden.
Het is een goed moment om deze kwestie aan te kaarten
Gaat het Nederlandse kabinet de bezoekende premier Li Keqiang aanspreken op de hack-aanvallen? Business Europe hoopt van wel. "Ik denk dat dit een goed moment is om dit aan te kaarten", aldus Santos.
De kwestie moet voorzichtig worden aangepakt, denkt de lobbyist. "We hebben de voorkeur aan een oplossing waarbij sancties niet nodig zijn. Dus eerst de diplomatieke route, en als dat niet werkt, kan er worden nagedacht over economische stappen."
Er zijn signalen dat de kwestie inderdaad zal worden aangekaart, hoewel misschien niet komende week. De Europese Unie bereidt zich volgens Politico voor om China te confronteren met het probleem.
Ontkennen
Ook Clingendaels Van der Meer denkt dat premier Mark Rutte de kwestie moet aankaarten. "Het is belangrijk om aan te geven dat Nederland hier veel last van heeft en dat het niet ongestraft zal blijven", zegt Van der Meer. "In de hoop dat ze een stapje terugdoen."
De vraag is wel hoeveel zin dat alles heeft. "Ten eerste zal een Chinese politicus ontkennen, en ten tweede zal hij de hackers niet direct opdracht geven om te stoppen omdat Nederland het niet leuk vindt", zegt Van der Meer. "Maar als iedereen de druk blijft opvoeren, zou dat effect kunnen hebben."
