"Onhandig, onverstandig en verbazingwekkend." Zo omschrijven voormalige ambassadeurs en diplomaten het optreden van minister Stef Blok van Buitenlandse Zaken. Afgelopen juli deed hij opmerkelijke uitspraken over migratie, Suriname en de multiculturele samenleving.
De minister is hierdoor beschadigd, zeggen oud-diplomaten. Ook al heeft hij inmiddels toegegeven dat zijn uitspraken onzorgvuldig waren. In de wereld van diplomatie, waar woorden meestal voorzichtig worden geformuleerd, heeft Blok nu wat uit te leggen.
En op sommige punten is de Nederlandse onderhandelingspositie zelfs verzwakt. Drie topdiplomaten wijzen op die gevoeligheden en hoe dat de minister in zijn functioneren kan dwars zitten.
'Amateuristisch'
Zo noemt Blok Suriname een 'failed state'. "Het probleem is dat men in Nederland weinig over Suriname weet. Onze minister weet er heel weinig van," zegt de 84-jarige Godert de Vos van Steenwijk, "Dat is een amateuristische opmerking voor een veel ingewikkelder verhaal." De Vos van Steenwijk heeft jarenlange ervaring als diplomaat, onder andere in Suriname en als ambassadeur in Boedapest, Jakarta en Moskou.
"Hij had gewoon zijn waffel moeten houden," zegt de oud-ambassadeur. Ook over de multiculturele samenleving waarvan Blok stelt dat het waarschijnlijk genetisch bepaald is dat mensen niet goed kunnen omgaan met onbekenden. "Als dit soort begrippen gepolitiseerd worden, ben je echt verkeerd bezig. De maatschappij is veel ingewikkelder dan dat."
Pieter Feith (73) is lid van de AIV (Adviesraad Internationale Vraagstukken), de belangrijkste adviesraad voor buitenlandse vraagstukken voor het kabinet. Hiervoor werkte hij voor de NAVO en de EU, in conflictgebieden als Irak en Kosovo. "Het is gevaarlijk om etiketten op te plakken. Suriname is geen 'failed state'. Er is niets mis met de multi-etnische samenlevingsvorm in dat land."
Blok wordt verschrikkelijk op de huid gezeten. En vroeg of laat komt er een Surinaamse politicus die hier nog eens op terug komt.
Ook voormalig topambtenaar en ambassadeur Egbert Jacobs (73) ziet de uitspraak over Suriname als een grote fout. "Dat gaat veel te ver, dat is een manier van hardop denken waar je in de diplomatie beter je mond kunt houden." Jacobs was eind jaren tachtig secretaris-generaal op het ministerie van Buitenlandse Zaken. Daarna vertegenwoordigde hij Nederland bij de OVSE, OESO en was hij ambassadeur in Tokio en Rome.
Blok is volgens hem beschadigd. "Daar is hij zich zeer van bewust. Ik denk dat hij zelf het grootste slachtoffer is. Hij wordt verschrikkelijk op de huid gezeten. En vroeg of laat komt er een Surinaamse politicus die hier nog eens op terug komt. Dit wordt niet zomaar vergeten, dus dat wordt lastig."
Nederlandse onderhandelingspositie verzwakt
Volgens Feith zullen Oost-Europese landen ook niet snel vergeten dat Blok een Europese oplossing voor de verplichte opvang van vluchtelingen niet ziet zitten. De zogeheten Visegrad-landen verzetten zich hiertegen, en volgens de minister gaan ze er nooit mee akkoord.
Feith denkt dat Blok daarmee de Nederlandse onderhandelingspositie heeft verzwakt: "Er is nu een venijnige discussie over wie hoeveel vluchtelingen opneemt. Een probleem wat zou kunnen ontaarden in een crisis voor de EU. Dit spel moet nog hard gespeeld worden, dat moet je niet van meet af aan ondermijnen door twijfels te uiten of ze wel akkoord zullen gaan."
Op de bijeenkomst in juli zegt Blok ook dat hij denkt dat 'gekleurde mensen' snel weg zouden willen uit landen als Polen of Tsjechië. Omdat er geen andere gekleurde mensen rondlopen en ze waarschijnlijk letterlijk in elkaar worden geslagen. Jacobs: "Als ik minister zou zijn, dan zou ik bij eerst volgende ontmoeting de Oost-Europese collega's eventjes terzijde nemen en zeggen: 'Sorry, ik was hardop aan het denken'."
Aanblijven?
Kan Blok nog door? Jacobs: "Ik vind van wel, het vertrek van Blok is niet goed voor het kabinet. Alles afwegende, kan hij blijven." Daar sluit De Vos van Steenwijk zich bij aan, ondanks de kritiek. "Weer een nieuwe minister van buitenlandse zaken is niet goed voor het apparaat. We hebben nu continuïteit nodig, hard werken en niet te veel praten."
"Wat Blok heeft gezegd is niet erg handig, dat zou menigeen anders hebben gedaan. Maar of het fataal is? Ik zou het niet kunnen zeggen, dat is aan de Kamer", concludeert Feith. Of Blok nog geloofwaardig is: "Ik wil alleen maar zeggen dat er een andere minister (Kaag, red.) is die naast hem zit met veel ervaring en kunde, op het gebied van de landen die van groot belang zijn."
