Bij het Hooggerechtshof in het Poolse Warschau zongen vandaag honderden mensen uit protest het volkslied. Ze zijn boos omdat door ingrijpen van de regering tientallen rechters vervroegd met pensioen moeten. De pensioenleeftijd is door een nieuwe wet verlaagd van 70 jaar 65 jaar.
"Onze regering bestaat uit alleen maar leugenaars", zegt een demonstrant. Net als gisteren gingen er weer duizenden Polen de straat op. Sommige demonstranten hebben zelfs bij het Hooggerechtshof geslapen. "Dit is een belangrijk moment: we moeten onze democratie verdedigen", zegt een meisje.
Niet alleen Poolse burgers maken zich zorgen. Ook veel Europarlementariërs zijn fel tegen het besluit. Ze vrezen dat de Poolse regering de rechters wegstuurt, omdat ze te kritisch zijn. In hun plaats kunnen dan regeringsgezinde rechters worden benoemd. Sommigen spreken over een "staatsgreep".
"Het is in wezen een greep naar de macht en die wil de Poolse regering koste wat het kost doorzetten", zegt Kees Sterk, vice-president van de Raad voor de Rechtspraak in Nederland. "De regering wil altijd gelijk krijgen van de rechter. En de burger is daarvan de dupe."
Hij vindt de ontwikkelingen in Polen erg zorgelijk. "De onafhankelijkheid van de rechterlijke macht wordt opgeheven. Die onafhankelijkheid is er niet voor de show, die is er voor de burgers. Dit is ontzettend ingrijpend."
Sterk is ook voorzitter van de Europese rechterskoepel ENCJ. Hij is meerdere malen naar Warschau geweest om te kijken wat daar gebeurt. Hij benadrukt dat in Polen de hervormingen van de rechterlijke macht al jaren aan de gang zijn.
"Sinds oktober 2015 wil deze regering de rechtspraak onder 'democratische controle' te brengen. Daarmee bedoelen ze in feite dat ze de onafhankelijkheid willen afschaffen. Zij willen dat de rechterlijke macht doet wat de regering wil."
Volgens Sterk heeft de regering in verschillende stappen de rechterlijke macht aan banden gelegd. "Het gebeurt systematisch. Het begon met het Grondwettelijk Hof, vervolgens de Raad voor de Rechtspraak en dan nu de Hoge Raad."
Schenden van Europese waarden
De ontwikkelingen in Polen zijn ook de Europese Commissie een doorn in het oog. Volgens de commissie druisen een aantal maatregelen in tegen de Europese waarden. Vanwege de nieuwe wet die rechters met pensioen stuurt, is Brussel maandag een procedure tegen het land begonnen.
Het is niet de eerste juridische procedure die tegen Polen loopt. Vice-voorzitter Frans Timmermans startte eind vorig jaar al een zogenoemde artikel 7-procedure, waarmee Polen in het uiterste geval het stemrecht binnen de EU kan worden ontnomen vanwege het schenden van de Europese waarden.
Ieder land heeft het recht om z'n eigen rechtsstelsel te kiezen.
De Poolse premier Mateusz Morawiecki verdedigde vandaag zijn besluit in het Europees Parlement in Straatsburg, nadat Europarlementariërs kritiek hadden geuit op de nieuwe wet. Hij wierp tegen dat ieder land het recht heeft om zijn eigen rechtsstelsel te kiezen.
"We zijn niet van plan om iets te veranderen. Aan een EU-lidstaat kan niet worden opgelegd wat de voorwaarden zijn van de rechtsstaat", zei Morawiecki. Europa moet volgens hem maar rekening houden met die verschillen. "We zijn geen probleem en willen ook niet als probleem worden gezien."
