Het levensverhaal van Wim Aloserij is zonder meer bijzonder te noemen. Hij overleefde in de Tweede Wereldoorlog drie concentratiekampen en een scheepsramp. Hij zou daar eigenlijk op 4 mei over vertellen in Amsterdam, maar hij overleed 3 mei op 94-jarige leeftijd.
Afgelopen week was Aloserij in Duitsland voor een herdenking. Hij bezocht met Nieuwsuur ook het concentratiekamp Neuengamme.
Het heeft lang geduurd voordat Aloserij na de bevrijding het kamp waar hij werd afgebeuld weer durfde te betreden. In 1970 stond hij al eens voor de poort van Neuengamme, dat destijds dienst deed als gewone gevangenis en grotendeels verboden terrein was voor voormalige concentratiekampgevangenen.
Hij werd overmand door emoties en maakte rechtsomkeert. "Ik had het ineens niet meer, ik wilde naar huis. Te veel herinneringen", vertelde Aloserij. Pas sinds de jaren '90 keerde Aloserij regelmatig terug.
Laat het maar over je heen komen
Aloserij werd als 20-jarige onderduiker bij een razzia opgepakt en op transport gezet. Eerst naar kamp Amersfoort, later naar kampen Husum en Neuengamme. "Ik kreeg te horen dat ik naar een vernietigingskamp ging. Dat vond ik een hard woord, maar je kunt je niet voorstellen wat het inhoudt."
In Neuengamme verrichtte hij de laatste acht maanden van de oorlog dwangarbeid. Zo hard werken dat je er kapot van gaat. "Ik dacht: laat het maar over je heen komen, als een slaaf. Maar als er zich een gelegenheid voordoet dat je een wending kan geven je leven, dan moet je die pakken."
Als ratten in de val
Tegen het einde van de oorlog, toen de Britse geallieerden in Noord-Duitsland oprukten, verliet Aloserij als een van de laatste dwangarbeiders Neuengamme. Met duizenden anderen belandde hij op het cruiseschip Cap Arcona, dat qua omvang niet onderdeed voor de Titanic.
Aloserij was nog niet inscheept, of de Cap werd getroffen door een bombardement van de Britse luchtmacht, de RAF. Het schip veranderde in een vuurbal en kapseisde. De 7000 mensen aan boord zaten als ratten in de val. Slechts enkele honderden wisten te overleven. Aloserij was een van hen.
Volgens Frank Krake, de biograaf van Aloserij, is het de centrale vraag in het leven van Aloserij. Hoe kan iemand zo veel geluk over zich afroepen? Van de 6000 Nederlanders in Neuengamme overleefden 600 het kamp. Van de 7000 mensen aan boord van Cap Arcona overleefden ruim 300 het bombardement. Krake: "Iedere keer dacht ik bij mijzelf: hoe kan het dat hij erbij zit?"
Het antwoord moet volgens Krake worden gezocht in de verminkte Amsterdamse jeugd van Aloserij, waarin hij zich thuis bij een alcoholische stiefvader staande hield door zich onzichtbaar te maken. Hij ontwikkelde volgens Krake "straatwijsheid", een combinatie van verstoppen en alert zijn. Gereedschap waarmee hij de rampzalige en chaotische oorlogsmaanden in 1944 en 1945 wist door te komen.
Zijn geloof, een heel goede dokter en een heel sterke vrouw. Door die combinatie is hij het kampsyndroom te boven gekomen.
Na de oorlog, toen hij weer terug in Nederland was, beleefde Aloserij genoeg angstige nachten. "In mijn dromen werd ik achterna gezeten, door mannen, door honden. Mijn vrouw maakte me dan wakker, omdat ik lag te huilen als een wolf. Ze begreep wel waar het vandaan kwam."
Krake scheef over Aloserij het boek De laatste getuige, dat eerder dit jaar verscheen. Volgens hem waren er drie factoren die Aloserij na de oorlog weer op de been hielpen. "Allereerst zijn geloof, dan een heel goede dokter en een heel sterke vrouw. Door die combinatie is hij het kampsyndroom te boven gekomen", zegt Krake.
Na de oorlog liet Aloserij, van huis uit katholiek, zich dopen tot Jehova's getuige. Mede vanuit bewondering voor de principiële opstelling van Jehova's in kamp Neugengamme. "Al die politieke gevangenen die tegen Hitler waren, stonden te spitten. Jehova's weigerden de werken voor de Duitsers."
Vandaag, op 4 mei, zou Aloserij zijn getuigenis doen op de Nationale Herdenking in de Nieuwe Kerk in Amsterdam. Maar het mocht niet zo zijn, hij overleed in de nacht van woensdag op donderdag. Zijn biograaf Krake voert namens hem het woord.
