Hoe vind je direct het juiste medicijn voor kinderen met ernstige epilepsie zonder telkens andere medicijnen op de patiëntjes zelf te hoeven testen? Drie onderzoeksinstituten krijgen een subsidie van 7 ton om die vraag te beantwoorden. Ze maken daarbij gebruik van gekweekte hersenen waarop de medicijnen worden getest.
De onderzoekers van de Radboud Universiteit in Nijmegen gebruiken bloedcellen van patiënten zelf om mini-hersentjes te kweken, die gelijk zijn aan de 'echte' hersenen van de patiënt. Deze mini-breintjes worden bewaard in speciale bakjes met chips die de activiteit van de hersencellen meten.
Op deze mini-hersentjes proberen de onderzoekers verschillende epilepsie-medicijnen uit, waarna de werking van die medicijnen snel duidelijk is. Nu moeten zware epilepsie-patiënten vaak verschillende medicijnen maandenlang gebruiken voor dit gebeurt. Hoe langer het duurt voor de juiste medicijnen zijn gevonden, hoe nadeliger dit is voor de patiënt.
Kan Julia straks een normaler leven leiden?
Ook de 12-jarige Julia gaat meedoen aan het onderzoek van het Radboud-ziekenhuis. Ze is een van de kinderen in Nederland met het Dravet-syndroom, een ernstige en zeldzame vorm van epilepsie. Ze heeft vaak epileptische aanvallen die tot nu toe met medicijnen niet onderdrukt kunnen worden.
"We hebben ondertussen zoveel medicijnen geprobeerd en er is eigenlijk niet een dat hét medicijn voor Julia is", vertelt haar moeder Fransje van Oost. "Ik hoop echt dat dat op deze manier wel lukt om een geschikt medicijn te vinden, waardoor ze een veel normaler leven kan gaan leiden."
Hoogleraar Moleculaire Genetica Hans Clevers is de grondlegger van het werken met kweekorganen in Nederland. Hij begon met het kweken van darmen, maar maakt nu veel meer organen in zijn lab in Utrecht. "Ook long, eierstok, prostaat, borst, huid, mondslijmvlies. Eigenlijk alles wat we tot nu toe hebben geprobeerd, werkt."
Volgens hem is het kweken van minihersenen weer een volgende stap in de ontwikkeling van kweekorganen. "Wat er in Nijmegen gebeurt is nog lastiger, omdat hersenen niet te kweken zijn uit een stukje hersenen, zoals dat wel werkt met darmen. Die moeten worden gekweekt vanuit bloedcellen wat een veel lastiger techniek is", zegt Clevers.
We kunnen zo precies zien aan wie de dure medicijnen wel of niet moeten worden gegeven.
Hij ziet een grote toekomst voor het gebruik van kweekorganen. Nu al worden zijn kweekdarmen ingezet om bij patiënten met taaislijmziekte te onderzoeken of een bepaald medicijn aan slaat. "Wereldwijd is dat de eerste toepassing in de klinische praktijk van kweekorganen. We kunnen zo precies zien aan wie de dure medicijnen wel of niet moeten worden gegeven."
Naast een financiële winst - er wordt geen geld 'verspild' aan patiënten bij wie het medicijn niet werkt - zijn er ook andere voordelen. "Het zorgt voor veel minder bijwerkingen en belasting voor patiënten als er niet telkens andere medicijnen worden geprobeerd. En uiteindelijk denken we ook dat de minder proefdieren voor onderzoek nodig zullen zijn."