Twintig jaar geleden ging in bepaalde kringen het gerucht dat de Mossad, de Israëlische buitenlandse inlichtingendienst, Monica Lewinsky had gerecruteerd als spion. De opdracht om Bill Clinton te verleiden was uit Jeruzalem gekomen, omdat de Israeli's precies wilden weten wat de Amerikanen van plan waren, en de president konden chanteren waar nodig.
Een kulverhaal, maar de Mossad nam nooit de moeite om het tegen te spreken, vertelt de Israëlische onderzoeksjournalist Ronen Bergman. Alles wat bijdroeg aan het toch al mythische imago van de Mossad was mooi meegenomen.
Censuurregels
Bergman - journalist van de krant Yedioth Ahronoth en veelgevraagd analist bij de Israëlische televisie - geldt als de belangrijkste kenner van de Israelische inlichtingendiensten. Verschillende keren werd hij aangeklaagd vanwege het schenden van de militaire censuurregels, die nauwelijks publicaties over de inlichtingendiensten toestaan.
Toch slaagde hij erin om ruim duizend interviews te doen voor zijn boek Rise And Kill First. Onder de geïnterviewden zijn voormalige leden van de Mossad, van de binnenlandse inlichtingendienst Shin Beth en van de inlichtingentak van de IDF, het Israëlische leger.
In zijn boek beschrijft Bergman de werkzaamheden van deze drie diensten, en dan met name van de Mossad. Of specifieker: alle liquidatiepogingen die de Mossad sinds de Tweede Wereldoorlog ondernam om de vijanden van Israël uit te schakelen.
Bergman telde er ruim 2.700, in de wetenschap dat dat niet alles is. In de woorden van Efraim Halevy, hoofd van de Mossad van 1998 tot 2002: "Onze beste operaties, daar zal nooit iemand achter komen."
Tovermiddel
Toch benaderde in Israëlische ogen 'Spring of Youth', een operatie in Libanon in 1973, de perfectie. Israëlische commando's onder leiding van de latere premier Ehud Barak (verkleed als vrouw) drongen in het holst van de nacht een aantal apartementengebouwen in Beiroet binnen, waar ze drie hooggeplaatste leden van de PLO doodden. Alle Israeliers wisten Beiroet zonder problemen weer te verlaten. Het was de ultieme operatie "behind enemy lines", legt Bergman uit.
Maar het bleek ook een funeste operatie, want Israël waande zich vanaf dat moment onoverwinnelijk. Het leidde tot een desastreuze onderschatting van de vijand tijdens de 'Oktoberoorlog', en tot een fundamenteler probleem: opeenvolgende premiers zagen de Mossad als een tovermiddel.
Ze hadden een hamer gevonden, en dus werd elk probleem een spijker. Volgens Bergman zorgde de mogelijkheid om elitetroepen in te zetten ervoor dat politici te weinig zochten naar diplomatieke uitwegen uit conflicten.
Met Rise And Kill First schreef Bergman een imponerende studie over de Mossad. Hij beschrijft historische operaties zoals de jacht op oorlogsmisdadiger Adolf Eichmann, de recrutering van nazi Otto Skorzeny als de minst waarschijnlijke Mossad-agent uit de geschiedenis.
De klinische liquidaties van Iraanse atoomwetenschappers en de - voornamelijk mislukte - jacht op de daders van het bloedbad in München in 1972, waar Palestijnse terroristen de Israëlische Olympische ploeg in gijzeling hielden.
Maar Bergman beschrijft ook mislukkingen: de dramatische vergiftigingspoging van Hamas-kopstuk Khaled Mashal in Amman, en het moordcommando dat zich in 2010 in de gangen van een hotel in Dubai liet betrappen door beveiligingscamera's.
