In een uithoek van het terrein van het AMC in Amsterdam-Zuidoost vond vorige week een bijzondere begrafenis plaats. Er ging niet alleen een lichaam de grond in, maar ook meetapparatuur die de ontbinding van het lichaam volgt. Het doel: zichtbaar maken wat normaal gesproken aan het oog onttrokken wordt.
Die kennis is van grote waarde voor forensisch onderzoek, zegt Roelof Jan Oostra, hoogleraar anatomie en initiatiefnemer van het project. "Als er een lichaam wordt gevonden, dan is de belangrijkste vraag: hoeveel tijd is er verstreken tussen het moment waarop iemand is overleden en het moment waarop iemand is gevonden."
Hij noemt de periode tussen die twee momenten het 'post mortem interval'. "Hoe nauwkeuriger je dat kunt bepalen, hoe waardevoller die informatie kan zijn in de daaropvolgende rechtsgang. Alibi's kunnen erop staan of vallen. We hopen met dit onderzoek dichterbij een antwoord te komen."
Unieke kans
Begin vorig jaar kreeg het AMC een vergunning om lichamen die ter beschikking aan de wetenschap zijn gesteld, te begraven op een kleine begraafplaats op het eigen terrein. Er zullen 40 tot 50 lichamen worden begraven: zonder kist, zonder kleren en op een diepte van ongeveer 60 centimeter.
"Dat leek ons de ideale diepte. Een dader die zich van een lichaam wil ontdoen, zal geen meters gaan graven. Die wil vooral het lichaam uit het zicht hebben", zegt Oostra. "En we begraven de lichamen naakt, omdat kleding ook weer van invloed kan zijn op wat er met het lichaam gebeurt."
De lichamen krijgen sensoren mee en ook in de omgeving wordt meetapparatuur geplaatst. "Dat kijkt bijvoorbeeld naar de temperatuur en de vochtigheid. Alle gegevens worden geregistreerd door een systeem en gekoppeld aan tijdsmomenten en vergeleken met weerparameters."
Op dit terrein hebben we te maken met de omstandigheden waarin wij ook moeten werken.
Het Team Bijzondere Zoekingen van de Landelijke Eenheid van de politie doet ook onderzoek op de begraafplaats. "Dit is voor ons een unieke kans om te kijken of we met onze technologie begraven personen kunnen lokaliseren. Het zoeken naar vermiste personen is namelijk onze belangrijkste taak", zegt Mark Lüschen van het team.
De forensische begraafplaats op het AMC-terrein is uniek in Nederland en zelfs in West-Europa. In de Verenigde Staten en Australië zijn al wel dergelijke onderzoeksprojecten, maar door klimaat- en bodemverschillen zijn die niet te vergelijken met de Nederlandse situatie.
"Op dit terrein hebben we te maken met het Nederlandse weer, de plantengroei en de beestjes die hier in de grond zitten. Kortom, met omstandigheden waarin wij principe ook werken en waarin wij op zoek moeten naar vermiste personen. Dat is het grote voordeel", zegt Lüschen.
Natuurlijke proces verstoord
Hoogleraar Oostra geeft toe dat de kennis van ontbindingsprocessen op dit moment te gering is. "Als nu een lichaam wordt opgegraven, dan kan je zien hoe het staat met de ontbinding ervan. Maar dan is het natuurlijke proces ook meteen verstoord. Met dit onderzoek kunnen we echt meten tijdens het ontbinden."
De begraafplaats is voor vijf jaar. In die tijd worden de beschikbare lichamen begraven. Oostra: "Ik hoop dat we uiteindelijk meer grip zullen krijgen op de periode die verstrijkt tussen het moment van overlijden en het moment van lijkvinding. Want dat is waar we de forensische wereld enorm mee vooruit kunnen helpen."
