Sinds 1 januari is Bulgarije voorzitter van de Europese Unie. Maar vrij reizen binnen de EU mogen de Bulgaren niet, omdat het land geen deel uitmaakt van het Schengengebied - het gebied zonder grenscontroles binnen de EU.
Bulgarije wil niet langer als tweederangsland worden behandeld, en wil graag toetreden tot de Schengenzone. Maar vooral Nederland ligt dwars. Premier Mark Rutte heeft twijfels over de grensbewaking en over de corruptie in het land en zal volgende week zijn Bulgaarse collega, premier Bojko Borisov, bezoeken.
De belangen zijn groot, want als Bulgarije toetreedt tot het Schengengebied, wordt het land verantwoordelijk voor een gezamenlijke buitengrens. Een hek van 269 kilometer lang moet illegale migranten tegenhouden.
Bulgarije is juist een voorbeeld voor Europa.
"We gaan je laten zien wat voor voorsprong we hebben op mensen die illegaal de grens willen oversteken", zegt Svetlan Kichikov, directeur van de Bulgaarse grenspolitie. Hij is trots op de nieuwe, geavanceerde bewakingsapparatuur. Volgens hem heeft Bulgarije juist de best bewaakte grens van de Europese Unie.
Premier Bojko Borisov weet dat Rutte tegen de toetreding van Bulgarije is, maar hij denkt dat Rutte nog overtuigd kan worden. Borisov ziet geen risico's als Bulgarije toetreedt. "Integendeel. Jullie hebben met ons de beste beveiligde Schengengrens."
Ook Rutte's bezwaar over de corruptie en smokkel in Bulgarije, wuift Borisov weg. "Bulgarije is juist een voorbeeld voor Europa, want dankzij onze anti-corruptiewetten is het ons gelukt om miljarden aan staatsgeld te besparen. En zo bestrijden we een probleem dat een groot probleem is voor heel Europa."
Bulgarije heeft het hek gebouwd met hulp van miljoenen euro's van de EU. Het hek zou mensensmokkel moeten tegengaan. Maar niet iedereen gelooft de verhalen.
Zo kreeg oppositielid Elena Yoncheva tips over corrupte grensbewakers die tegen betaling de andere kant op kijken als migranten worden binnengesmokkeld. Maar toen ze de coalitie hierover inlichtte, geloofde niemand haar.
"Ze noemden me een leugenaar. Dus zat er niks anders op dan zelf naar de grens te gaan om het op camera vast te leggen."
Dat leidde tot de documentaire Grens, die ze afgelopen september opnam met verschillende voorbeelden van mensensmokkelaars die ongestoord hun gang gaan. Zelfs als Yoncheva het noodnummer belt om de groep op te laten pakken, laten de grenswachten zich niet zien.
Je kan de corruptie en de smokkelstroom verminderen, maar ze gaan nooit helemaal weg.
De Bulgaarse denktank Centre for the Study of Democracy bracht vorig jaar de mensensmokkel in kaart. De grenzen zijn sinds 2017 beter beveiligd, stellen de onderzoekers. Maar ze bevestigen de corruptie onder grensbewakers. Ze kunnen hun jaarsalaris van 5000 euro verviervoudigen, en die verleiding is groot.
"Dat is voor hen een moeilijke keuze", zegt Thomir Bezlov van de denktank. "Je hebt ook te maken met groepsdruk: als je collega's wel zwart geld accepteren en jij niet, ben jij een probleem voor de groep." Hij denkt niet dat dat probleem ooit helemaal wordt opgelost. "Je kan de corruptie en de smokkelstroom verminderen, maar ze gaan nooit helemaal weg."
Kwestie van tijd
De Bulgaarse premier zegt dat de corruptie onder grenswachten hard is aangepakt. En inderdaad zijn er tientallen grensbewakers gearresteerd. Hij komt met een compromis: om de illegale komst van migranten te stoppen, blijft Bulgarije voorlopig alle landgrenzen controleren. Mensen die per boot en vliegtuig arriveren zouden wel vrij mogen doorreizen. Maar Nederland wil niet op dat voorstel ingaan.
De Bulgaren hopen met Rutte volgende week over de Turks-Bulgaars grens te vliegen en zullen er alles aan doen om hem te overtuigen dat Bulgarije bij Schengen hoort.
"We voldoen niet alleen aan alle criteria, maar zelfs de Europese Commissie, het Europees Parlement en alle landen van de EU hebben het gecontroleerd", zegt premier Borisov. "Het is een kwestie van tijd dat ook Nederland 'ja' zegt."
