"Het is een zwaar middel, maar er is ook iets zwaars aan de hand in Polen", zegt EU-commissaris Frans Timmermans in een gesprek met Nieuwsuur. "U moet zich voorstellen dat we in een lidstaat in de EU een situatie hebben waar rechterlijke macht door middel van dertien verschillende wetten in feite onder politieke controle is gesteld door de regering."
De Europese Commissie heeft vandaag artikel 7 in werking gesteld. Deze zwaarste strafmaatregel binnen de EU kan er uiteindelijk toe leiden dat Polen zijn stemrecht in de Europese Raad verliest. Timmermans hoopt met de zogeheten 'nucleaire optie' Polen te overtuigen om wetten terug te draaien die in Europese ogen de onafhankelijke rechtsstaat aantasten.
Zo wordt bij het Poolse Hooggerechtshof bijna de helft van de rechters met vervroegd pensioen gestuurd. Nieuwe rechters worden benoemd door de Raad voor de Rechtspraak. De huidige leden van die raad worden nu ook ontslagen en kunnen vervangen worden door kandidaten die de regeringspartij PiS aanwijst. De Poolse regering zegt dat deze wetten een einde maken aan de inefficiënte en communistisch gestuurde rechtspraak.
Een voorbeeld stellen
Maar volgens de Europese Commissie bemoeit de Poolse politiek zich zo te veel met rechterlijke macht. Na twee jaar waarschuwen en mislukt overleg, zet EU-commissaris Timmermans dan toch door. Ook om een voorbeeld te stellen.
"Dit soort dingen hebben de neiging om besmettelijk te zijn. Voor je het weet gaan andere landen het ook doen", zegt Timmermans. "Ook voor investeerders in Polen, voor mensen uit andere lidstaten die actief willen zijn op de Poolse markt, die moeten erop kunnen rekenen dat het recht ook daar wordt toegepast."
"Het is dus in direct belang van de Europese Unie om te zorgen dat Europees recht in de hele EU door onafhankelijke rechters wordt beoordeeld. En dat burgers, als ze een conflict hebben in een rechtstaat, er zeker van kunnen zijn dat een rechter onafhankelijk opereert. Zonder het uitdelen van een rode kaart, delen we nu een gele kaart uit, in de hoop dat Polen terugkeert op z'n schreden."
Polen voert wijzigingen gewoon door
Het lijkt ijdele hoop te zijn. Polen gaat gewoon door met de hervorming van het justitiële apparaat, ondanks alle dreigementen van de Europese Commissie. President Andrzej Duda zei vandaag op een persconferentie dat hij de wetten tekent die de hervorming mogelijk maakt.
De Poolse minister Ziobro van Justitie zei direct al dat hij het besluit van Timmermans voor kennisgeving had aangenomen en dat hij de wijzigingen gewoon zou doorvoeren. Premier Morawiecki voegde daar op Twitter aan toe dat de hervorming van het justitiële apparaat hard nodig is.
