Je verliest je huis, maar je problemen zijn niet groot genoeg om hulp te krijgen. Want je bent 'zelfredzaam' in de ogen van de gemeente.
Het gaat om dak- of thuislozen die op straat zijn beland na ontslag, een verbroken relatie, torenhoge schulden of vaak combinatie van dat soort tegenslag. En voor deze groep geldt dat ze geen hulp krijgen, omdat het in de ogen van hun gemeente eigenlijk te goed met ze gaat. Want ze hebben geen zware psychische problemen of verslavingen. Dat blijkt uit een onderzoek van platform Investico, Nieuwsuur en De Groene Amsterdammer.
Volgens het CBS is het totaal aantal daklozen tussen 2009 en 2015 gestegen met 74 procent, van 18.000 naar 31.000. Specifieke cijfers over het aantal daklozen, zonder verslavingen of psychiatrische problemen, zijn er niet. Volgens experts gaat het om meer dan 10.000 mensen.
Laurens ten Hagen is een van die zelfredzame daklozen. Hij is vijf dagen in de week te vinden in de Kringloopwinkel Den Haag. Daar doet hij de sales en marketing voor de afdeling die tweedehandse computers, printers en spelcomputer verkoopt. Ten Hagen werkt hier vrijwillig, een betaalde baan krijgen lukt hem niet.
"Het is voor mij mijn dagelijkse bezigheid. Het geeft mij ritme. Ik ben bezig met mijn vak en kan andere mensen dingen leren. Dat geeft meer voldoening dan op een bank zitten", vertelt Ten Hagen op zijn werkplek.
Inmiddels is Ten Hagen bijna vier jaar thuisloos. Hij verloor zijn huis, omdat de problemen zich opstapelden. Eerst was er de echtscheiding, daarna verloor hij zijn baan en kon hij de torenhoge rente van zijn huis niet meer betalen. Uiteindelijk verkocht de bank zijn huis via een executieveiling en bleef hij achter met een forse restschuld. De afgelopen jaren sliep Ten Hagen bij vrienden, op de achterbank van zijn auto en nu op een kamer bij zijn zus.
Dit is dus niet mensen helpen, dit is mensen verder de put in duwen.
Hij is op zichzelf en zijn netwerk aangewezen, omdat hij zelfredzaam is. "Ik snap wel wat ze bedoelen. Want ik kan wel wat, ik weet veel en heb een netwerk. Maar ondanks dat alles lukt het toch niet. Plus de stress die je hebt, vanwege het feit dat je je huis bent uitgezet. Ja, het maakt het allemaal niet makkelijker."
"Mensen worden weggestuurd met het argument van zelfredzaamheid. Terwijl mensen juist aankloppen omdat ze hulp nodig hebben", zegt Jan Laurier, voorzitter van branchevereniging Federatie Opvang over de hulp van de gemeente. "Dit is dus niet mensen helpen, dit is mensen verder de put in duwen." Uit een enquête onder opvanginstellingen blijkt ook dat zij vinden dat hun gemeente daklozen te snel als zelfredzaam ziet.
Ook andere organisaties zien dat de zelfredzaamheid van deze mensen zwaar overschat wordt. Het College voor de Rechten van de Mens zegt dat gemeenten zelfs mensenrechten schenden, door mensen toegang tot zorg te ontzeggen.
"Zelfredzaamheid is geen mensenrechtenproof begrip", zegt voorzitter Adriana van Dooijeweert. "Een dak boven je hoofd is dat wel, een menswaardig bestaan is dat ook. Je ziet dat gemeenten nu veel meer verantwoordelijkheid krijgen voor mensen in dit soort kwetsbare situaties en die zullen met deze mensenrechten aan de gang moeten."
Ook in Maastricht stijgt het aantal 'zelfredzame' daklozen. "Het is voor het eerst dat de middengroepen zwaar geraakt worden. We zien dat inmiddels een kwart van de daklozen in Maastricht mensen uit de middengroepen zijn", zegt wethouder Welzijn, Jack Gerats (SP).
Het probleem staat volgens de wethouder nog niet op de agenda bij de landelijke overheid. Maastricht zegt één miljoen euro uit de eigen middelen te betalen om deze groep te helpen. "We krijgen nu van de landelijke overheid nul euro voor deze groep", zegt wethouder Gerats.
En de kosten zullen de komende jaren verder stijgen, verwachten ze in Maastricht. Onder meer omdat de doorstroming vanuit de opvang naar zelfstandige woonruimte stokt. "Er zijn in heel het land veel te weinig betaalbare huurwoningen beschikbaar. Er zijn onvoldoende sociale huurwoningen", schetst Adriana van Dooijeweert van het College voor de Rechten van de Mens. "Er wordt nu wel een inhaalslag gemaakt, maar mensen kunnen niet doorstromen naar een zelfstandige woning. Daar moet echt snel iets aan gebeuren."
Je wordt van het kastje naar de muur gestuurd.
Voor Laurens ten Hagen is een eigen woonruimte voorlopig nog onbereikbaar. Zelf ziet hij de verstikkende bureaucratie als een van de voornaamste redenen. "Het feit dat je een woonadres moet hebben of een inkomen om in de schuldsanering te kunnen komen. Je wordt van het kastje naar de muur gestuurd." En ondertussen lopen boetes en daarmee zijn schulden verder op.
Ten Hagen blijft zoeken naar een betaalde baan, het liefst in zijn oude vakgebied marketing en sales. In de tussentijd hoopt hij dat hij terechtkan bij vrienden en familie. "Ik ben heel dankbaar voor alle plekken waar ik heb mogen logeren. Maar je voelt je niet op je gemak. Je bent altijd te gast. Je zit altijd met je benen onder iemands anders tafel, ligt in iemands anders bed. Dat geeft heel veel stress."
