De onderhandelingen over een nieuwe Duitse regering zijn mislukt. In vijf vragen wat er misging en wat de gevolgen zijn.
Wat ging er mis?
De verkennende gesprekken tussen de partijen CDU/CSU, FDP en de Groenen zijn vannacht door de rechts-liberale FDP afgebroken. Zoals FDP-partijleider Christian Lindner het formuleerde: "Na weken onderhandelen hebben we een papier in handen dat bol staat van de tegenwerpingen, onbeantwoorde vragen en tegenstrijdige belangen. Het laat zien dat de vier deelnemende partijen het niet eens kunnen worden over de moderniseringen die dit land nodig heeft. Maar we zijn er vooral niet in geslaagd een basis te vinden waarop we elkaar kunnen vertrouwen."
Wat waren de hete hangijzers?
Klimaatdoelen en de migratiepolitiek waren de onderwerpen waar de partijen het verst uiteen lagen. Voor de Groenen zijn de klimaatdoelen - zoals vastgelegd in Parijs - heilig en daarmee is voor de partij het sluiten van kolencentrales een must. Voor de FDP staat het belang van de industrie voorop. De partij wil de kolencentrales openhouden tot er een duidelijk alternatief is.
Maar het heetste hangijzer is de immigratiepolitiek van Duitsland, omdat de ongecontroleerde stroom van vluchtelingen tussen 2015 en 2016 tot een groeiende aanhang heeft geleid van de nationalistische AFD. Voor Merkels zusterpartij CSU uit Beieren, de grootste verliezer van de afgelopen verkiezingen, is overeenstemming op het punt van migratiepolitiek alleen mogelijk als alle partijen een bovengrens van tweehonderdduizend asielzoekers per jaar onderschrijven.
De Groenen waren gisteravond bereid dit getal als richtlijn te accepteren, maar wilden geen beperking van het recht op hereniging van families. Dat is voor de FDP nu juist wel een probleem, omdat er op deze wijze nog honderdduizenden Syriërs en anderen naar Duitsland kunnen komen. Ook voor de CSU is dit een groot probleem. Vooral omdat deze Beierse partij in 2018 te maken krijgt met deelstaatsverkiezingen waar ze weer iets van het grote verlies willen goed maken.
Hoe nu verder?
De Duitse president Frank-Walter Steinmeier is na het mislukken van de zogeheten 'Jamaica-coalitie' aan zet. Hij maakte vanmiddag bekend dat hij met alle partijen, behalve de AFD, gaat spreken over de mogelijkheden. Hij wijst op de verantwoordelijkheid van alle betrokkenen en aangezien hij eerder liet weten geen voorstander te zijn van nieuwe verkiezingen, zal hij daartoe nog lang niet besluiten.
Mocht ook de president geen coalitiemogelijkheid zien, zal hij zelf een voorstel doen voor een kanselier in de Bondsdag. Het parlement zal in meerderheid voor een kanselier moeten stemmen en deze persoon zal dan een poging doen om een regering te vormen. Hoewel het mogelijk is dat er weer voor Angela Merkel wordt gekozen, is de kans dat ze weer kanselier wordt in een nieuwe regering, steeds kleiner geworden.
Wat zijn de gevolgen voor Merkel?
Merkel heeft voor haar partij een gevoelige nederlaag geleden bij de verkiezingen en dat verlies was bij haar zusterpartij CSU in Beieren zelfs nog veel groter. En dus zijn er in beide partijen veel mensen te vinden die Merkel liever zien gaan. Uiteraard kan Merkel de eer aan zichzelf houden en opstappen.
Uiteindelijk kan de president ook beslissen nieuwe verkiezingen uit te schrijven. Dit is voor de meeste partijen - behalve de AFD en waarschijnlijk de FDP - een horrorscenario, omdat de uitkomst verre van duidelijk is. In september bleek al dat tenminste 25 procent van de kiezers zwevend is en dat ligt nu niet anders.
En de gevolgen voor Europa?
Zolang er in Duitsland geen nieuwe regering is, is het niet mogelijk om op belangrijke dossiers in Europa beslissingen te nemen. Was tot nu toe Duitsland de motor van de Europese Unie, als de motor opnieuw moet worden opgestart, ligt Europa stil. Dat kan ook gevolgen hebben voor de brexit-onderhandelingen. Niemand die dat al weet.
