Het nieuwe theaterseizoen is begonnen en opvallend is het grote aantal boekbewerkingen van met name Nederlandse romans. Dit seizoen staan er ruim dertig boekbewerkingen in de grote zalen van de schouwburgen.
Van Pogingen om iets van het leven te maken van Hendrik Groen tot In Europa van Geert Mak en Vele hemels boven de zevende van Griet Op de Beeck. Voor de theaterbezoekers zijn er genoeg bekende namen om uit te kiezen.
Niet iedereen wordt blij van deze ontwikkeling. "Het kunnen natuurlijk mooie stukken worden, maar het voorkomt dat er oorspronkelijke stukken worden opgevoerd. Dat vind ik zonde", zegt toneelschrijver Don Duyns. "Sowieso levert een goed boek niet automatisch een goede voorstelling op."
Een bekende titel geeft vaak wel de garantie dat er meer kaartjes worden verkocht, erkent Duyns. "Het is lekker voor de verkoop als je een bekende naam op het affiche kan zetten. Ook vanuit de producent naar de theaters toe."
Ik denk in scènes en aktes, dus een boekbewerking voelt als een logische stap.
Boekbewerkingen zijn van alle tijden en vaak geliefd bij zowel publiek als producenten. De vrije, of anders gezegd commerciële, theaterproducent Stichting Theateralliantie komt deze herfst bijvoorbeeld met De man van je leven naar het gelijknamige boek van Arthur Japin.
Voor de schrijver zelf voelt de bewerking van zijn boek voor het theater als een logische stap. "Ik denk in scènes en aktes, ik denk vrij theatraal. Dus als ik een boek schrijf, zie ik de mensen ook al lopen en hoor ik ze spreken."
Dat betekent niet dat hij schrijft met het theater al in het hoofd. " Zo werkt het niet. In het proces van die roman zit je echt in iemands hoofd, je moet de logica en gevoelens kunnen begrijpen. Er gaan vanzelf theatrale elementen in zitten, maar het is nooit het doel."
Arjen Stuurman van Hummelinck Stuurman Theaterbureau produceert zowel nieuw geschreven stukken als boekbewerkingen. Dit najaar komt hij bijvoorbeeld met Achter het Huis, een voorstelling gebaseerd op het beroemde dagboek van Anne Frank.
"Mensen weten ongeveer waar ze naartoe gaan, dus dat bevordert wel de kaartverkoop", zegt Stuurman. "Het is ook een grote, dure productie dus je moet ook een soort minimale aanname hebben van hoeveel mensen daar naartoe komen. Hoe minder risico, hoe beter."
Hij benadrukt dat je er niet bent met het boek alleen. "Boekje naspelen, zoals wij dat noemen, is bij ons verboden. Wij willen echt een nieuw ding maken. Het dagboek is het uitgangspunt, maar ik wil ook ruimte laten voor het verhaal van deze tijd."
'We bulken van het talent'
Niet alleen commerciële producenten zetten romans op de planken. Ook gesubsidieerde, repertoire gezelschappen, zoals Toneelgroep Amsterdam en het Nationale Toneel, zetten in op boekbewerkingen. Toneelgroep Amsterdam speelt bijvoorbeeld Het jaar van de Kreeft van Hugo Claus en Kleine zielen naar het boek van Louis Couperus.
Toneelschrijver Duyns vindt dat er ook verantwoordelijkheid voor het produceren van originele stukken bij deze gezelschappen ligt. "Het zou Toneelgroep Amsterdam, het grootste gezelschap van het land, sieren als ze dat meer gaan doen."
Duyns, die ook lesgeeft aan jonge scriptschrijvers, denkt niet dat ligt aan gebrek aan talent. "We bulken in Nederland juist van het talent. Ik denk eerder dat dit een soort golf is. Die wat mij betreft hopelijk weer voorbij gaat."
Schrijver Arthur Japin zou dolgraag in dienst willen bij een theatergezelschap. "Ik zou niks liever willen dan vijf stukken per jaar schrijven. Want dan pas ga je leren en leren van je fouten. Daar geef ik mijn romans graag voor op. Dus bij deze een open sollicitatie."
