Raqqa was tientallen jaren een plaats die het hart van archeologen sneller liet kloppen. "Vanwege alle spectaculaire opgravingen die er werden gedaan. Die waren nog in volle gang toen de oorlog losbarstte", zegt archeoloog Olivier Nieuwenhuijse, verbonden aan de Universiteit Leiden.
Hij kwam zelf al zo'n 18 jaar in Syrië, om de archeologische kunstschatten in Raqqa te bestuderen. "Ik ken daardoor ook heel veel Syriërs. Archeologen, maar ook andere mensen. Het was als het ware een tweede thuis voor me." Daarom voelt hij zich extra betrokken bij de gebeurtenissen in de Syrische stad.
Verwoest en geplunderd
In 2014 riep Islamitische Staat Raqqa uit tot hoofdstad van het kalifaat. "We weten allemaal wat voor verschrikkelijke dingen er vervolgens zijn gebeurd. IS heeft ook heel erg huisgehouden in musea, depots en andere archeologische monumenten. De verwoesting is enorm."
In het archeologisch museum van Raqqa lagen zo'n zesduizend objecten. "Het gaat om heel veel munten, van zilver en goud, kleitabletten met teksten in spijkerschrift, bijzondere stukken aardewerk en prehistorische stenen kommetjes. Als die weg zijn, is dat echt heel erg", zegt Nieuwenhuijse.
"Maar wat de meeste archeologen denk ik nog veel erger vinden, is dat ook het opslaghuis in een buitenwijk van Raqqa is verwoest en geplunderd. Daar lag zoveel materiaal. Daar hadden vier generaties archeologen eindeloos onderzoek op kunnen doen." Het gaat om voorwerpen van tienduizenden jaren oud.
We willen de Syriërs laten weten dat we ze niet laten barsten.
Daarom ontstond vanuit de Universiteit Leiden het idee om iets te doen voor het behoud van het Syrische erfgoed. "En dan specifiek voor dat van Raqqa, omdat dat jarenlang onze eigen achtertuin was. We willen de Syriërs laten weten dat we ze niet laten barsten en proberen te redden wat er te redden valt."
Met het project Focus Raqqa wil Nieuwenhuijse een digitale inventaris maken van het geplunderde archeologische museum in Raqqa. Foto's en informatie over opgravingen uit de archieven worden gecombineerd met inventarislijsten uit Syrië.
"We proberen de informatie zo goed mogelijk bij elkaar te brengen. De volledige lijst moet later worden overhandigd aan Interpol. Zodat zij de spullen kunnen identificeren en hopelijk in beslag kunnen nemen, als ze op de markt komen."
3D-printer
Daarnaast loopt er nog een project, Scanning for Syria, in samenwerking met de TU Delft. "Daarbij maken we van een deel van de vondsten reproducties. Dat doen we met behulp van siliconen mallen die we ooit gemaakt hebben van die voorwerpen. Die worden gescand en virtueel bewerkt en dan kunnen we die vervolgens uitprinten met een 3D-printer."
Nieuwenhuijse werkt voor het project Focus Raqqa samen met twee Syrische archeologen: Khaled Hiatlih en Rasha Hakki uit Damascus. Ze leerden elkaar kennen tijdens hun studie archeologie. Hiatlih vluchtte een paar jaar geleden in zijn eentje naar Nederland, waarna zijn vrouw via gezinshereniging hier ook naartoe kon komen.
Toen Hiatlih in Nederland kwam, ging hij direct op zoek naar initiatieven die het Syrisch erfgoed proberen te behouden. Maar die waren er niet. "Toen ik bij de Universiteit Leiden op zoek ging naar een archeoloog die in Syrië had gewerkt, kwam ik uit bij Nieuwenhuijse." De twee sloegen vervolgens de handen ineen.
Hakki sloot zich later bij twee mannen aan. "Omdat we archeologen zijn, zijn we in de positie om iets te doen. We hebben ook de kennis van ons land, de Syrische mensen. We moeten iets doen, daarom zijn we dit project gestart."
De twee Syriërs weten zeker dat ze op een dag Raqqa weer zullen terugzien. "Op een gegeven moment zal de oorlog voorbij zijn. Zo gaat dat nou eenmaal met oorlogen. Ik hoop dat we dan kunnen terugkeren naar Raqqa."
