Er zijn steeds minder gevangenen in Nederland. Van ruim 50.000 naar 35.000 op jaarbasis. Hierdoor staan veel cellen, en zelfs hele afdelingen, leeg. Personeel is bang voor de sluiting van hun gevangenis en zoekt massaal naar een andere baan.
Door het vertrekkende personeel dreigt er nu een tekort. Beschikbaar personeel kampt met een toenemende werkdruk en gedetineerden moeten langere tijd in hun cel verblijven. Hun frustratie reageren ze af op het personeel, zo zeggen gevangenbewaarders.
Veiligheid
In Zoetermeer was er zo'n enorm personeelstekort dat directeur Peter Hennephof de veiligheid niet langer kon garanderen en de gevangenis tijdelijk heeft gesloten, tot in elk geval januari.
Dit gaat tegen het besluit in van de Tweede Kamer, die in een motie heeft besloten dat er geen gevangenissen meer gesloten mogen worden, nadat er eerder al 19 gevangenissen werden gesloten. Het personeel in penitentiaire inrichtingen daalt al jaren.
Hennephof roept de politiek op dat er snel duidelijkheid moet komen. Hij wil weten wat er moet gebeuren met alle lege cellen. "De situatie is onhoudbaar. Twintig procent van de bedden staat leeg, dit kost heel veel belastinggeld."
Hennephof rekent voor: "Drieduizend bedden staan leeg. Dat kost honderd miljoen euro per jaar."
Minder gelegenheid
Volgens Joni Reef, criminoloog aan de Universiteit van Leiden, is de daling van het aantal gedetineerden niet alleen een Nederlandse trend. "We zien het in alle westerse landen en ook sterk in Amerika."
Een oorzaak zou kunnen zijn dat er delicten worden gepleegd die niet zichtbaar zijn. "Daarover bestaan verschillende theorieën. Bijvoorbeeld meer cybrercrimes die niet worden opgespoord. En de samenleving is ook beter beveiligd, zodat er minder gelegenheid is", aldus Reef.
Bewaarders Jarno, Steven en Jenny weten niet waar ze aan toe zijn. Jenny, bewaarder in Almere: "Mensen zijn bang, misschien gaat de gevangenis sluiten. Dan ga je toch ergens anders solliciteren. En dan heb je weer minder personeel en wordt het roeien met de riemen die je hebt."
De norm is dat er op 24 gedetineerden twee bewaarders zijn. "Door het personeelstekort wordt die norm niet altijd gehaald", zegt Jenny. "Hierdoor komt de dagelijkse gang van zaken in gevaar. De celinspectie die we dagelijks moeten doen en uitgebreide inspecties ook. Er is minder tijd, waardoor er later meer incidenten ontstaan."
Jenny ziet gevolgen voor de veiligheid. "Gedetineerden worden fysiek agressief. Je weet niet meer wat ze op hun cel hebben en of ze zichzelf of anderen wat aan kunnen doen."
Vorig jaar waren er ruim tweeduizend meldingen van geweld door gedetineerden tegen personeel van gevangenissen. Een sterke toename van 17 procent ten opzichte van het jaar ervoor.
"Personeel dat er normaal zit, moet naar een andere afdeling. Daar kennen ze de jongens niet en dan kan er irritatie ontstaan bij de gedetineerden", legt bewaarder Jarno uit.
Gedetineerde Remco ziet dat er ook andersom gevolgen zijn. "Door de onzekerheid van de bewaarders. Ze weten niet wat de toekomst brengt en reageren dat af op de gedetineerden. Dat is niet goed."
Er lopen nu criminelen rond met openstaande straffen, pak die op. Dan raken de gevangenissen vanzelf weer vol.
Bewaarder Steven, die inrichtingswerker is en moet zorgen voor orde en rust, zegt: "Gedetineerden hebben aandacht nodig, er zijn er veel met gedragsproblemen. Die vragen veel zorg, je hebt echt genoeg mensen nodig."
"Als er boeven worden opgepakt, komen de cellen weer vol. Er lopen nu criminelen rond met openstaande straffen, pak die op. Dan raken de gevangenissen vanzelf weer vol", zegt Steven.
Gevangenissen maken inmiddels ruim gebruik van marktpartijen voor de externe inhuur van bewaarders. Directeur Hennephof: "Eerst waren dat er zestig, maar inmiddels driehonderd. Dat vind ik te veel. Een paar mensen van buiten is niet erg, maar er komt een omslagpunt dat personeel zegt: 'ik zie te weinig vertrouwde collega's, te veel vreemde krachten'. Dat is niet goed, zeker niet bij calamiteiten."
