Slechts een handjevol mensen zag in 2007 aankomen dat het financiële systeem in Amerika op instorten stond. Nieuwsuur zocht twee van hen op in New York, waar de crisis begon.
Eén van hen is Steve Eisman, een investeerder die speculeerde op de implosie van het systeem en daarmee miljoenen vergaarde. "Het begon langzaam maar het ging steeds sneller. Tussen januari en augustus 2007 implodeerde de hypotheekmarkt. Een jaar later ging het financiële stelsel het ook voelen. Het werd een ramp."
De ander is Gillian Tett. Ze schreef voor The Financial Times en waarschuwde voor een naderende crisis. Maar ze werd weggehoond door Wall Street. "Een aantal leidinggevenden uit de financiële wereld zei: 'Je maakt mensen bang. Dat is belachelijk, dat is verkeerd.' Maar anderen zeiden off the record: 'we zijn het helemaal met je eens. Deze zeepbel gaat barsten en we weten niet wat er dan gebeurt.'"
Steve Eisman voorzag dat de zogenaamd onverwoestbare Amerikaanse huizenmarkt in 2007 in elkaar zou storten en gokte op dalende koersen. Het leverde hem in korte tijd 1 miljard dollar op en er werd een boek en film over zijn verhaal gemaakt. In de film The Big Short wordt hij gespeeld door acteur Steve Carrell.
Eisman: "In de zomer van 2006 zag je dat leningen die pas een paar maanden oud waren al snel niet meer betaald werden. Dat was de kanarie in de kolenmijn. De meeste mensen negeerden het, maar ik wachtte er al jaren op. Toen ben ik short gegaan."
De crisis maakte al snel steeds meer slachtoffers. Miljoenen Amerikanen konden hun schulden niet meer aflossen of zelfs maar de rente op die schulden terugbetalen. Huiseigenaren leverden hun sleutels in bij de bank. De banken bleven zitten met oninbare schulden en onverkoopbare huizen.
Volgens financieel journalist Tett was het grootste probleem, dat de goede en slechte leningen en hypotheken teveel met elkaar verweven waren geraakt. Handelaars hadden er pakketten van samengesteld en niemand begreep goed wat er in die pakketten zat.
Ze vergelijkt het met worsten maken met al het vlees van een boerderij. "Het was een ondoorzichtig product. Het vlees was verdeeld en overal terecht gekomen. Toen mensen hoorden dat een deel van het vlees giftig was, raakten ze in paniek."
In die paniek werden financiële aandelen en waardepapieren massaal gedumpt. Met als gevolg dat talloze banken omvielen. Kleine, maar ook grote zoals de Lehman Brothers. Het was het begin van een crisis die hele wereld, jarenlang in z'n greep hield.
Kans op herhaling
Hoe groot is de kans dat er weer een crisis komt? Daarover zijn de twee experts verdeeld.
Steve Eisman denkt dat de financiële sector nu veel meer werk maakt van echte controles. "Wat veranderd is, is dat de sector nu strenger gereguleerd is en beter in de gaten wordt gehouden. Is de ethiek veranderd? Wie weet. Maar mensen krijgen minder kans om de fout in te gaan."
Gillian Tett twijfelt niet over de ethiek van de financiële wereld: "Wat niet veranderd is, is de neiging van bankiers om hun producten complex te maken, zodat buitenstaanders ze moeilijk kunnen doorgronden. Ze worden nog steeds betaald om winst te maken. Dus komen ze constant in de verleiding om verder te gaan en risico's te creëren."
