Met zijn nieuwe documentaire I am not your negro zwengelt de Haïtiaanse filmmaker en activist Raoul Peck de maatschappelijke discussie over ongelijkheid in de VS opnieuw aan.
Door ongepubliceerde teksten van de beroemde schrijver en burgerrechtenactivist James Baldwin als basis te nemen voor zijn nieuwste film, laat hij zien dat het gevecht tegen racisme en voor gelijke behandeling van de zwarte gemeenschap in Amerika nog niet gestreden is.
"Op mijn 18de las ik voor het eerst een boek van Baldwin. Het veranderde mijn leven", zegt Peck als we hem spreken aan de vooravond van de Nederlandse voorpremière van zijn I am not your negro. "Het boek heet The fire next time en deed me begrijpen wat mijn plaats is als zwarte man in de westerse wereld."
"Het heeft mij gemaakt tot de man die ik vandaag ben. Dus toen ik tien jaar geleden aan dit project begon, was mijn drijfveer dan ook een manier te vinden om zijn woorden, die zo'n belangrijke impact op mij hebben gehad, toegankelijk te maken voor een jong publiek."
James Baldwin wordt in de jaren 50 bekend door zijn semi-autobiografische romans waarin hij taboe's bespreekbaar maakt zoals homoseksualiteit en de rassenverhoudingen in de Verenigde Staten. Op dat moment woont Baldwin in Parijs, een stad waar hij zich naar eigen zeggen veiliger voelt om zichzelf te zijn: een zwarte, homoseksuele man.
Maar als in 1957 de eerste burgerrechtenwet op tafel komt in het Amerikaanse Congres en er een eerste poging wordt gewaagd de segregatie in het schoolsysteem af te schaffen, besluit hij dat het tijd is terug te keren om zich aan te sluiten bij de Amerikaanse burgerrechtenbeweging.
Naast bekende voorvechters, zoals Martin Luther King, Medgar Evers en Malcolm X, wordt Baldwin een van de belangrijkste gezichten van de civil rights movement in de jaren 60. Hij sluit nauwe vriendschappen met de drie mannen.
In kort tijd moeten Martin, Medgar en Malcolm hun rol in de beweging bekopen met de dood. Baldwin besluit aan de hand van deze moorden een boek te schrijven over de geschiedenis van Amerika. Hij komt niet verder dan de eerste 30 pagina's van het boek dat Remember this house zou hebben geheten.
Het bijzondere aan zijn woorden is dat hij ze 40 jaar geleden schreef, maar dat ze nog steeds zo actueel zijn.
Deze pagina's vormen nu het script voor Peck's I am not your negro. Peck liet de teksten inspreken door Samuel L. Jackson en combineerde ze met opvallende interviews die Baldwin deed in de jaren 60. "Het bijzondere aan zijn woorden is dat hij ze 40 jaar geleden schreef, maar dat ze nog steeds zo actueel zijn. Het lijkt alsof hij vanochtend achter zijn bureau is gaan zitten om ze op te schrijven. Want helaas moet ik concluderen dat er sindsdien weinig is verbeterd in de positie van zwarte Amerikanen in de VS."
Black Lives Matter
Die boodschap probeert Peck ook in zijn film over te brengen door Baldwins woorden te combineren met actuele beelden zoals van de rellen in Ferguson of andere Black Lives Matter protesten in het land. "Het is goed dat Black Lives Matter zich verzet tegen de onderdrukking van zwarte amerikanen die nog steeds plaatsvindt", zegt Peck. "Maar het feit dat er nog steeds verzet nodig is, laat zien dat er weinig veranderd is."
"Dat deze beweging is opgekomen tijdens het presidentschap van Barack Obama is het bewijs dat er ogenschijnlijk vooruitgang is, maar dat als je naar de cijfers kijkt, de ontwikkeling stil lijkt te staan. Kijk maar eens naar werkloosheid, armoede of het percentage zwarte gevangenen. Dat ligt veel hoger dan het percentage blanken. Die cijfers, dat is de realiteit, niet het gevoel dat wij als maatschappij hebben."
Hoewel Peck hoopt dat de huidige generatie inspiratie en kracht vindt in de woorden van Baldwin om de strijd voor gelijkheid in de VS door te zetten, is zijn film naar eigen zeggen niet alleen een antwoord op een zeer Amerikaans probleem. "Baldwins woorden zijn voor iedereen. Ook al lijkt hij ze toe te spitsen op de burgerrechtenbeweging, hij probeert juist de discussie te openen voor de gehele westerse wereld."
"Hij probeert een discussie over ons gebrek aan empathie voor de ander op gang te krijgen. En die ander kan iedereen zijn, van een vluchteling tot je buurman. Dat is ook de hoofdboodschap van de film. Baldwin is een humanist. Hij gaat de discussie niet met je aan omdat je blank bent of zwart, maar omdat je een mens bent."