Het Oekraïne-referendum is al acht maanden geleden, maar premier Mark Rutte zoekt nog steeds naar een oplossing. Donderdag probeert hij zijn Europese collega's te overtuigen dat er een extra paragraaf in het verdrag moet komen met de bezwaren van de Nederlandse nee-stemmers.
Jan Roos, de huidige lijsttrekker van VNL, vindt dat Rutte naar de bevolking moet luisteren. "Nee is nee. Nederland wil dat verdrag tussen de EU en Oekraïne, het meest corrupte land van Europa, niet. Dan is het gewoon klaar."
Roos organiseerde in april het eerste referendum onder de tijdelijke referendumwet. Bent u voor of tegen het associatieverdrag met Oekraïne was toen de vraag. Een grote meerderheid (61 procent) stemde tegen. Als het aan Roos ligt komen er in de toekomst meer referenda.
VVD-fractievoorzitter Halbe Zijlstra is dat niet met hem eens. "Ons democratische bestel is gebouwd op het feit dat we een parlement hebben dat besluiten neemt. Heel veel besluiten zijn niet populair, want er is altijd iemand ontevreden. Daarom maak je dat soort complexe afwegingen in het parlement."
Hij vervolgt: "Als je die afwegingen via een referendum met een simpel ja of nee probeert te corrigeren, dan denk ik dat je ons democratische bestel echt onrecht aandoet. Dat moeten we niet doen." Daarom is de VVD ook tegen de wet, zegt Zijlstra.
Het CDA ziet niets in het huidige referendum, maar vindt wel dat het kabinet de uitslag van het Oekraïne-referendum moet respecteren. Rutte moet ophouden met het zoeken van een compromis, zegt CDA-leider Sybrand Buma.
"Het wordt neergelegd bij de burgers alsof zij het niet zouden begrijpen, maar hier heeft de Kamer het gewoon niet begrepen. Je kan niet een referendum houden over een verdrag waar 28 landen iets van vinden. Als een land dan niet wil, is de rest boos. Het werkt niet."
Daarom riep Buma de premier onlangs op om de referendumwet in te trekken. Het leidt volgens hem alleen maar tot frustratie en politieke verwarring.
Een van de weinige partijen die nog lichtpuntjes ziet is D66, de grote aanjager van de tijdelijke referendumwet. "Laten we blij zijn met de dingen die we wel bereikt hebben", zegt Kamerlid Kees Verhoeven. "Er ontstond een goede discussie in het land, iedereen had een mening over dat referendum."
Hij denkt dat Nederland een succesvol referendumland kan worden. "Ik denk dat het iets is waar we in kunnen groeien als land. D66 wil uiteindelijk een duidelijk bindend correctief referendum, dat is ons einddoel."
Veel partijen willen uiteindelijk een echt bindend referendum. Als de bevolking dan nee zegt tegen een wet, moet het kabinet zich daarbij neerleggen. Een eerdere poging tot een bindend referendum sneuvelde zeventien jaar geleden, tijdens de Nacht van Wiegel.
Nu ligt er opnieuw een voorstel voor een bindend referendum. Maar er is nog een lange weg te gaan. Na de verkiezingen moet een twee derde meerderheid van Eerste en Tweede Kamer akkoord gaan met een grondwetswijziging die een bindend referendum mogelijk maakt.
De oude politiek heeft geen zin in de mening van de bevolking.
De VVD is in ieder geval tegen. "Soms zijn er heel erg onpopulaire dingen, zoals hervormingen of bezuinigingen, die toch moeten gebeuren. Als dat allemaal via bindende referenda kan worden teruggedraaid, denk ik dat dit land bestuurlijk echt verlamd raakt", zegt Zijlstra.
En Roos (VNL) ziet het met de huidige partijen niet zomaar gebeuren. "De VVD is een uitgesproken referenda-hater, dat is ook te zien in de manier waarop Rutte hiermee omgaat. Het CDA vindt het verschrikkelijk. De oude politiek heeft geen zin in de mening van de bevolking."
