Het is een veelbesproken overname: die van Monsanto door Bayer. Het Duitse chemieconcern koopt de Amerikaanse zaadveredelaar voor 66 miljard dollar. Dat roept het nodige verzet op: Monsanto is een van de meest omstreden bedrijven ter wereld.
Monsanto produceert genetisch gemanipuleerde zaden en bestrijdingsmiddelen voor de landbouw. Ook vraagt het biotechbedrijf veel patenten aan op natuurlijke eigenschappen van groenten. Er wordt wereldwijd regelmatig tegen het bedrijf gedemonstreerd.
Monsanto vernietigt het leven in de bodem.
Dat gebeurde eerder deze maand ook in Den Haag. Deze keer niet middels een demonstratie op straat, maar in een 'rechtbank': het International Monsanto Tribunal. Een tribunaal zonder juridische status, maar bedoeld om de volgens activisten kwalijke praktijken van Monsanto onder de aandacht te krijgen.
Volgens activisten schaadt het bedrijf het milieu en de gezondheid, onder meer met zijn pesticide Roundup en door de ontwikkeling van genetisch gemodificeerde gewassen. Zij willen dat dit als misdrijf wordt opgenomen in het internationaal strafrecht.
"Monsanto vernietigt het leven in de bodem", zegt Hans Herren, een van de organisatoren van het tribunaal. "Ze vervangen natuur door business. Door de inzet van chemische bestrijdingsmiddelen en landbouwmethodes die niet duurzaam zijn."
Herren, een Zwitserse wetenschapper, is gespecialiseerd in duurzame landbouw en groot tegenstander van bestrijdingsmiddelen. Hij pleit voor kleinschaligheid en andere prioriteiten.
"We moeten kleine boeren die de wereld willen voeden, ondersteunen", zegt Herren. "Monsanto wil alleen maar snel geld verdienen, dat is ook waarom het bedrijf samengaat met Bayer. Het gaat alleen maar om monopolie en winst, in plaats van om gezondheid en duurzaamheid."
Wat hem betreft moeten dat soort multinationals van het toneel verdwijnen. "Zij zijn op de lange termijn een probleem voor de voedselproductie. Wat het beste is voor de bevolking, het milieu en het voortleven van de mens, heeft voor hen totaal geen prioriteit."
'Frankeinsteinvoedsel'
Monsanto verdient veel geld met gemodificeerde groenten en fruit. Tegenstanders noemen het ook wel 'Frankensteinvoedsel', ze vinden het tegennatuurlijke manipulatie van van voedsel. Ook zijn ze bang dat er monoculturen van supergewassen zullen ontstaan.
Monsanto stelt dat genetisch modificatie hard nodig is om genoeg voedsel te kunnen blijven produceren voor de almaar groeiende wereldbevolking. Die zal naar verwachting in 2050 bestaan uit 9 miljard mensen.
Maar volgens Herren is er vandaag de dag al genoeg voedsel voor 14 miljard mensen. Alleen wordt 30 tot 50 procent daarvan verspild tijdens oogst, opslag, transport, in de winkel of bij de consument. De keten moet volgens hem efficiënter worden ingericht.
Een ander groot punt van kritiek heeft te maken met het patenteren van groentevarianten. Dat staat het Europees Octrooibureau sinds 2014 toe. Multinationals als Monsanto hebben er sindsdien met succes gebruik van gemaakt.
Het patent doorkruist het bestaande kwekersrecht, waarbij kwekers en veredelaars groenten steeds verder door kunnen ontwikkelen. Bij een patent mogen concurrenten het zaad namelijk niet meer vrij gebruiken. En zo komt het monopolie op een planteneigenschap die in de natuur voorkomt, in handen van één bedrijf.
Hoge ontwikkelingskosten
Monsanto heeft bijvoorbeeld het patent op een broccoli met een langere steel, die het oogsten makkelijker maakt. Anderen die de zaden willen gebruiken, moeten betalen voor een licentie. Volgens Monsanto zijn de patenten nodig om de hoge ontwikkelingskosten van de innovaties terug te verdienen.
Tegenstanders vinden het zorgelijk dat de wereldvoedselvoorziening op deze manier in handen lijkt te komen van een paar multinationals. Nu Monsanto opgaat in Bayer ontstaat er een supermacht op een veel groter gebied dan alleen die van zaden en bestrijdingsmiddelen.
