Eurocommissaris Frans Timmermans, de rechterhand van voorzitter Jean-Claude Juncker van de Europese Commissie, staat samen met de top van de EU voor de moeilijke taak om binnen twaalf maanden het bestaansrecht te bewijzen van de Unie. "De burgers van Europa mogen niet langer bij de neus genomen worden, ze willen concrete resultaten zien", sprak Juncker gisteren in zijn jaarlijkse toespraak.
Vice-voorzitter Timmermans, die al tijden zeer bezorgd is over de toekomst van de EU, vreesde eerder zelfs dat het project kan stranden. "Ik wil daar niet te optimistisch over doen, want dat ben ik gewoon niet", zei hij vorige jaar tijdens zijn Huis van Europa-lezing.
Volgens EU-president Donald Tusk is "het terugkrijgen van politieke controle over onze gezamenlijke toekomst" het hoofddoel van een bijeenkomst van Europese leiders morgen in Bratislava, Slowakije.
Volgens Timmermans wordt Europa uit elkaar getrokken door nationalistische bewegingen die inspelen op de angsten van de Europeanen. Daar heeft de politieke elite volgens hem geen goed antwoord op. De EU is naarstig op zoek naar een antwoord dat de opkomt van het populisme in Europa kan stoppen.
Want in Frankrijk, Duitsland en Nederland komen er verkiezingen aan. Allemaal landen waar anti-Europese partijen het goed doen in de peilingen.
Overleven
"We zitten in wat de Amerikanen een ‘perfect storm’ noemen: een situatie die maakt dat angst plots het politieke instrument bij uitstek wordt. Daarbij wordt een concept van onder het stof vandaan gehaald waarvan we hoopten dat het voor altijd vergeten was: een politiek gebaseerd op identitaire exclusie", zei Timmermans dit jaar.
"Deze crisis stelt dus een existentiële vraag aan de Europese samenleving: ‘Kunnen we samenleven of niet?’ Het antwoord op die vraag zal over de toekomst van de Europese constructie beslissen. De EU-lidstaten zullen het op exclusieve gemeenschappen gebaseerde populisme overleven, de EU niet", aldus Timmermans in een interview met het Franse L'Obs.
Ook de opvang van vluchtelingen leidt in de EU tot veel verdeeldheid. Het aantal vluchtelingenbootjes nam na de EU-Turkije-deal van maart dit jaar drastisch af en de Europese regeringsleiders spraken precies een jaar geleden af om 120.000 vluchtelingen, die in Italië en Griekenland zitten, te spreiden over de andere lidstaten.
Vorig jaar zouden 66.000 migranten een herplaatsing krijgen en dit jaar 54.000. Maar van die overeenkomst is vrijwel niets terechtgekomen. Op dit moment is er slechts drie procent van de mensen in een ander land geplaatst.
Griekenland, waar volgens officiële cijfers nu 58.000 vluchtelingen verblijven, worstelt daarom nog steeds met grote aantallen vluchtelingen. Zo'n 11.000 van hen zitten op de Egeïsche eilanden Lesbos, Chios en Samos.
Geen moslims
Sommige Oost-Europese landen hebben ondanks het verplichte vluchtelingenquotum nog helemaal niemand opgenomen. Hongarije en Slowakije hebben zelfs een zaak aangespannen bij het Europese Hof van Justitie tegen de verplichte herplaatsing omdat ze geen moslims op willen nemen. Ook heeft Hongarije een referendum uitgeschreven voor 2 oktober over het quotum.
Volgens minister van Buitenlandse Zaken Bert Koenders "versterkt Hongarije zo de onenigheid, juist nu eenheid nodig is. Dat maakt de Europese Unie eerder kapot dan dat het de situatie verbetert", aldus Koenders.
Timmermans plaatste vorige week een oproep op Twitter, waarin hij landen oproept de afspraken na te komen, net als de UNHCR dinsdag.
Naast de botsing tussen Oost en West over het vluchtelingenprobleem, wordt de EU verder ook nog eens verscheurd door de ‘brexit’, het aanstaande vertrek van de Britten uit de Unie.
Ook daarover gaat het morgen in Bratislava, waar de Europese leiders voor het eerst zonder de Britten vergaderen. Er zijn verschillende plannen om een nieuwe weg in te slaan, hoewel niemand precies weet welke kant het op gaat. De een zegt 'minder Europa', terwijl de ander juist meer Europa wil. De term een ander Europa wordt veel gehoord, maar het lijkt alsof in Europa iedereen daar iets anders mee bedoelt.
