Vuurwerkbommen en stenen vlogen door de lucht. Politieagenten losten waarschuwingsschoten en een mensenmassa drong door de hekken bij het gemeentehuis van Geldermalsen. Op 16 december vorig jaar werd voor het eerst in Nederland een raadsvergadering beëindigd door geweld.
Die avond wilde de gemeenteraad beslissen over een asielzoekerscentrum voor 1500 mensen. Maar voordat die beslissing kon vallen, werd de raadzaal al ontruimd omdat het gewelddadige protest te dichtbij kwam. Waarom liep de boosheid zo hoog op? Heeft het geweld zin gehad? En hoe is de sfeer nu tussen voor- en tegenstanders?
In de maand waarin ruim drieduizend asielzoekers het land binnenkwamen, kreeg de gemeente Geldermalsen een telefoontje van de provincie Gelderland: er waren met spoed bedden nodig. Binnen een week had de gemeente een plan klaarliggen voor een asielzoekerscentrum voor 1500 vluchtelingen.
De woede op 16 december ging niet alleen over de komst van asielzoekers. Veel inwoners waren boos over de snelheid van het proces. De gemeente was voor de beslissende raadsvergadering nog niet in gesprek geweest met de inwoners.
"Ze hebben ons er niet bij betrokken. Binnen drie dagen werd het besluit er doorheen gedrukt. Dan vraag je om problemen", zegt Mark Verzijl. Hij zat op de bewuste avond zelf in de raadzaal. "Het azc zou bijna in m'n achtertuin komen en ik maakte me zorgen. Over de waarde van m'n huis en de veiligheid in de buurt."
De gemeente had bewust besloten om niet eerst een informatiebijeenkomst voor bewoners te organiseren, zegt burgemeester Miranda de Vries. "Wij hadden gezien dat die aanpak in andere gemeenten, zoals Steenbergen en Ede, niet goed was verlopen."
De Vries geeft toe dat het uiteindelijk niet goed heeft uitgepakt. "Het heeft geen zin iets te verdedigen dat zo fout is gelopen. Er zijn in dit proces alleen maar verliezers geweest. Waar het nu om gaat: wat hebben we er van geleerd en hoe gaan we verder?"
Na de rellen verdween het voorstel voor het azc binnen enkele dagen van tafel. In het nieuwe jaar besloot de gemeente het over een andere boeg te gooien en organiseerde zogenoemde 'gesprekstafels'.
De gesprekken maakten onderdeel uit van een plan om het vertrouwen tussen gemeente en inwoners te herstellen. Inwoners konden hun ongenoegen kwijt, en de gemeente peilde of er ruimte was voor een kleinere vorm van asielopvang.
Hoewel uit de gesprekken bleek dat veel inwoners best wat wilden doen voor vluchtelingen, was de meerderheid van de gemeenteraad van mening dat er in de gemeente geen draagvlak was voor een azc. Daarmee was de komst van een azc definitief van de baan.
Als de gemeente zich laat beïnvloeden door wie het hardst schreeuwt, is dat democratisch gezien niet juist.
Karin van Londen was voor de komst van een azc in Geldermalsen. Ze vindt dat de gemeente zich te veel heeft laten leiden door de harde nee-stem. "Dit is de makkelijkste manier om mensen die heel erg tegen waren, weer rustig te krijgen. Maar als je je laat beïnvloeden door wie het hardst schreeuwt, is dat volgens mij democratisch gezien niet helemaal juist."
Tegenstander Mark Verzijl vindt juist dat er van een historische overwinning kan worden gesproken. Het verzet heeft zin gehad, zegt hij. "Het heeft dus toch effect als je nee zegt als bevolking."
Burgemeester De Vries geeft toe dat het protest invloed heeft gehad. "Natuurlijk heeft alles wat er is gebeurd, meegespeeld in de harten en hoofden van mensen."
De rust in Geldermalsen is een half jaar later weer teruggekeerd, maar de sporen van de uit de hand gelopen raadszitting zijn nog altijd voelbaar.
"Er wordt nu een beetje in vóór en tegen gedacht", zegt Van Londen. "Als je op het schoolplein staat of in de winkel dan denk je: aan welke kant sta jij? Dat is heel vervelend."
De gemeente heeft zijn les geleerd, en wil inwoners voortaan beter betrekken bij het nemen van grote besluiten. Maar het zal nog even duren voordat het vertrouwen van inwoners in de gemeente weer terug is.
