Duizenden diplomatieke berichten van de Amerikaanse ambassade in Den Haag zijn handen gekomen van NRC Handelsblad, RTL Nieuws en de NOS. NRC Handelsblad en RTL Nieuws hebben inzage gekregen in de WikiLeaks-documenten die de Noorse krant Aftenposten in handen heeft. De NOS had direct contact met WikiLeaks voorman Julian Assange.
NRC Handelsblad opent vanavond met een bericht over koningin Beatrix. Zij heeft in de zomer van 2009 tegenover de Amerikaanse ambassadeur Levin in Den Haag gesproken over de Nederlandse missie in Afghanistan.
Koningin Beatrix
In de tekst van het ambsbericht staat letterlijk: "Koningin Beatrix gaf tegenover de ambassadeur, tijdens de plechtigheid van het aanbieden van haar geloofsbrieven op 19 augustus, als commentaar dat het vinden van een manier om verder te komen inzake Afghanistan 'moeilijk zal zijn', maar het moet gebeuren."
De aanhalingstekens zijn hier van belang. De laatste vier woorden hebben de Amerikanen niet letterlijk van de koningin geciteerd, maar ze zijn een interpretatie van de woorden van de koningin.
PvdA
PvdA-leider Wouter Bos was in de ogen van de Amerikanen de grote boosdoener. De rest van de partij wilde wel verlengen, Bos stond alleen. Hij zou daarmee in zijn eentje verantwoordelijk zijn voor de Uruzgan-crisis, die leidde tot de val van het kabinet.
Ook blijkt uit een codebericht dat de Amerikaanse diplomaten in december 2009 vonden dat de PvdA een partij 'in verwarring' was. Dat schreven ze op 21 december 2009 aan het ministerie van Buitenlandse Zaken in Washington.
In het bericht staat dat PvdA-Tweede Kamerlid Angelien Eijsink, volgens andere 'cables' voor verlenging van de missie in de Afghaanse provincie Uruzgan het niet zinvol achtte dat Amerikaanse leiders met PvdA-leider en vicepremier Wouter Bos of met Kamerlid Martijn van Dam zouden gaan praten, omdat ze niet 'open-minded' waren over Afghanistan.
Rijksvoorlichtingsdienst
De Rijksvoorlichtingsdienst zegt in de NRC in een reactie op het telegram dat zij niet ingaat op de inhoud van het telegram. "De inhoud van dit bericht komt voor rekening van de opsteller ervan. Wij gaan nooit in op wat tijdens vertrouwelijke gesprekken al dan niet aan de orde is geweest. Dit geldt ook voor de door de ambassadeur gegeven interpretatie van de uitspraken van Hare Majesteit de Koningin."
"Los hiervan kan worden opgemerkt dat het toenmalige regeringsbeleid uitging van voortgaande betrokkenheid van Nederland bij Afghanistan, onder andere vanwege langjarige toezeggingen op het gebied van ontwikkelingssamenwerking."
Vertrouwelijkheid
Ook premier Rutte wil niet ingaan op de uitspraken die de koningin zou hebben gedaan. "Als in de berichten van de Amerikaanse ambassadeur een bepaalde weergave wordt gegeven, is dat voor mij nog geen reden om daar op te reageren. Dat blijft onder de vertrouwelijkheid vallen en overigens opereert de koningin altijd binnen de lijnen van het regeringsbeleid."
Wat is de betekenis van deze onthullingen voor Nederland? Voor de diplomatieke verhouding tussen Nederland en de Verenigde Staten? Wat zegt het over het belang dat Amerika aan Nederland hecht? Werpt het een ander licht op de val van het kabinet? Is er waarschijnlijk ook zo onderhandeld over Kunduz?
In Nieuwsuur een reactie van oud-minister van Defensie Eimert van Middelkoop (in de documenten getypeerd als een 'derde wiel aan de wagen' en een 'onervaren junior partner'), politieke reacties van Ferry Mingelen en in de studio commentaar van Ko Colijn, defensiespecialist. Hij volgt alle WikiLeaks-onthullingen vanaf de eerste dag.