De uitslag van het brexit-referendum tast het vertrouwen in de gehele Europese financiële sector aan. De banken in Italië, die er al langer slecht voor staan, zitten nu in grote problemen. Ze stonden er al langer niet goed voor, maar afgelopen week kelderden hun aandelen nog verder.
De Europese Unie verbiedt de Italiaanse regering de banken te helpen, en dus moeten de aandeelhouders van de banken hun verlies nemen.
En dat ligt in Italië heel gevoelig, want de aandeelhouders zijn veelal ook kleine bedrijfjes en gewone huishoudens. De Italiaanse premier Matteo Renzi staat in eigen land onder grote druk om de banken te helpen. De gevolgen kunnen, ook voor de rest van Europa, groot zijn.
Anti-EU
Volgens Adriaan Schout, hoofd EU-studies Clingendael, zijn de belangen groot. "Als het volk zich nog meer tegen premier Renzi keert, betekent dat dat de anti-EU partijen aan de macht komen." In oktober is er in Italië een referendum over het politieke systeem in het land. "Renzi heeft zijn lot aan het referendum verbonden", aldus Schout.
De onrust begon bij de oudste bank van de wereld : het vertrouwen van beleggers in de bank kelderde nadat er een brief van de Europese Centrale Bank was uitgelekt. Daarin werd geëist dat Monte dei Paschi voor meer dan 10 miljard moest snijden in slechte leningen.
Die slechte leningen worden volgens econoom en journalist Mathijs Bouman geschat op zo’n 360 miljard euro. "Die willen ze wellicht wel afschrijven en er een streep doorheen zetten, maar je moet nog wel een bank over houden met voldoende eigen vermogen. Dat laatste is niet het geval. Ze kunnen de pijn niet lijden omdat ze niet genoeg buffers hebben."
Incident
Volgens Bouman wordt er bij elke financiële onrust getwijfeld aan de zwakste schakel. "De brexit is nu de aanleiding om te twijfelen aan de Italiaanse banken."
"Dit probleem is fundamenteler dan de brexit, zegt Schout. "Wat in het VK gebeurde kun je zien als een incident. Maar wat Italië doet is niet hervormen en vervolgens een politieke unie afdwingen. Zo krijg je de Europese superstaat die niemand wil."
Europa zal niet van de regels afwijken om Italiaanse banken in problemen te helpen. Dat zegt minister van Financiën en Eurogroepvoorzitter Jeroen Dijsselbloem vandaag. "Tot 1 januari waren er mogelijkheden om vanuit belastingbetalers geld in banken te stoppen, die zijn inmiddels beperkt, dat gaan we niet terugdraaien."
"Wat wel mogelijk is, is dat je particuliere beleggers compenseert. Dat mag, en dat is al eerder gebeurd. Dat kan een oplossing zijn voor het sociale probleem dat dreigt."
"Als je Italië toestaat banken te redden, dan zullen ze afgerekend worden door credit ratings", zegt Schout. "Als de Europese commissie toestaat dat Italië mag ingrijpen, dan moet Italië ook worden geholpen. Dat is niet voordelig voor de EU. De tactiek van pappen en nathouden blijkt niet te werken."
Een andere optie zou volgens Schout zijn dat het spaargeld van de consumenten wordt gegarandeerd. "Dus als de banken omvallen dat er dan Europese solidariteit is om de spaarders te sparen. Duitsland en Nederland willen daar echt niet aan, want dat zou inhouden dat wij instaan voor elkaars schulden."
Maar volgens Bouman zal er wel weer een oplossing komen. "Europa is heel goed in het maken van regels en ze vervolgens niet hanteren. Dus ze zullen wel weer een achterdeurtje verzinnen."